اقتصادبازار: در ایران 800 قلم کالا مشمول استاندارد اجباری است؛ اما غیراستاندارد و آلودگی صنایع غذایی چند سالی است که بلای جان آحاد جامعه شده و روزی نیست که خبری در مورد تقلب و استفاده از مواد غیرمجاز و خطرناک موادغذایی منتشر نشود.
سبزی، میوه، گوشت، مرغ، روغن، آبلیمو، آب معدنی و... همه در این چند وقت به نوعی از سوی مسئولان مشکل‌دار اعلام شده‌اند و این مسأله سبب نگرانی مردم شده که چه بخوریم تا کمتر آسیب ببینیم؟ در حالی که غذا خوردن یکی از لذت‌های زندگی است، اما این روزها با انتشار خبرهای مواد غذایی غیرمجاز و فاقد استاندارد؛ این لذت به قیمت از دست دادن سلامتی و حتی جان مردم تمام می‌شود.
ایمنی مواد غذایی یکی از دغدغه‌های عمومی جامعه است، دغدغه‌ای که هر روز در خصوص تقلب در محصولات غذایی بیشتر می‌شود. تأیید و اطلاع‌رسانی مکرر وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت عمومی جامعه در خصوص تخلف، تقلب و ناسالم بودن محصولات غذایی که هر روز ابعاد گسترده‌تر و پیچیده‌تری پیدا می‌کند باعث شده تا مردم نگران‌تر از گذشته نسبت به کیفیت و سلامت مواد غذایی دچار سردرگمی شوند.
ایمنی غذا از امنیت آن مهم‌تر است، چون کمبود موادغذایی فقط سوءتغذیه را به دنبال دارد، اما ایمن نبودن غذا بسیار خطرناک است، به‌طوری که بیماری‌های ناشی از ایمن نبودن موادغذایی علاوه بر تهدید سلامت مردم، هزینه‌های درمانی زیادی هم به نظام سلامت کشور تحمیل می‌کند.
ریشه بسیاری از بیماری‌ها و ضعف سیستم دفاعی بدن که منجر به بروز انواع سرطان‌ها و بیماری‌های غیرواگیر دیگر می‌شود را باید در ناسالم بودن موادغذایی جست‌وجو کرد، کار از هشدار دادن در مصرف چیپس، پفک و فست‌فود گذشته و اکنون باید به مردم درخصوص مصرف میوه، سبزی و محصولات پروتیینی هشدار داد، با این وضع باید منتظر موجی از بیماری‌های مختلف باشیم.
ایمن نبودن موادغذایی علاوه بر بیماری‌های جسمی، بهداشت روانی جامعه را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
برای مثال در ماجرای روغن پالم، تعداد زیادی از مردم محصولاتی را که از این مواد زیان‌بار در آنها استفاده می‌شد، مصرف نکرده‌اند، اما به صورت غیرمستقیم در معرض آسیب‌های آن قرار گرفته‌اند.
مردم هنوز آگاه نیستند که نشان استاندارد باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد که محصول مورد نظر را خریداری کنند.
شاید بسیاری از مردم با مشاهده پروانه بهداشتی سازمان غذا و دارو و نشان ملی استاندارد ایران بر روی لیبل بسیاری از محصولات موجود در بازار خود را برای خرید محصول قانع می‌کنند، اما باید در نظر داشت که متاسفانه این علائم نمی‌تواند کمک چندانی به تشخیص سالم بودن مواد غذایی داشته باشند. با وجود تاکید سازمان ملی استاندارد بر درج این علامت روی کالاهای مشمول استاندارد اجباری و نظارت این سازمان، همچنان کالاهای متعددی در سطح فروشگاه‌های شهر دیده می‌شود که فاقد آرم استاندارد هستند.
در حال حاضر افرادی که برای خرید مواد غذایی بسته بندی شده که از موارد مشمول استاندارد اجباری است، به فروشگاه‌ها مراجعه می‌کنند، حداکثر موضوعی که مورد توجه قرار می‌دهند، تاریخ انقضای محصولات است؛ غافل از اینکه برخی از محصولات ارائه شده علامت استاندارد ندارند.
بسیاری از مردم هنوز برای تهیه موادغذایی فقط به قیمت و تبلیغات توجه دارند، در حالی که بسیاری از این تبلیغات فقط برای فروش محصول است و تضمینی برای کیفیت آنها نیست.
در حال حاضر تعداد محصولات فاقد نشان استاندارد در فروشگاه‌ها کم نیست و با توجه به اینکه استاندارد بودن محصولات غذایی می‌تواند به طور مستقیم با سلامتی مردم مرتبط باشد، رسیدگی به این موارد را می‌توان در اولویت قرار داد.
سازمان ملی استاندارد در اعطای نشان استاندارد باید ارزیابی فنی و حقوقی کند تا مردم اعتماد کامل به این نشان‌ها داشته باشند. تغذیه سالم همراه با مواد غنی و مغذی، علاوه بر اینکه سلامت افراد را تضمین می‌کند، بلکه سبب کاهش چشمگیر هزینه‌های درمان ناشی از تغذیه مواد غذایی ناسالم و بعضا آلوده نیز می‌شود.
یکی از راهکارهای موثر در کاهش مخاطرات محصولات ناسالم غذایی، افزایش آگاهی عمومی در استفاده از محصولات ارگانیک است، البته آموزش و ارتقای سطح سواد سلامت مردم در این حوزه بسیار موثر است.
اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی باید همچنان در این زمینه ادامه پیدا کند، چون بخشی از تخلفات با این اطلاع‌رسانی کاهش می‌یابد، نباید طوری با این مقوله برخورد کرد که به عادت عمومی تبدیل شود چون به طور مستقیم بهداشت عمومی جامعه را هدف قرار می‌دهد.
هرچه میزان تولید افزایش یابد، اما دارای کیفیت نباشد کار کامل و درستی انجام نشده است.
نمی‌توان جلوی سودجویی برخی‌ها را گرفت، اما با اصلاح سیستم کنترل کیفیت محصولات غذایی می‌توان احتمال تولید موادغذایی بی‌کیفیت و ناسالم را کاهش داد. اصولا اکثر بیماری‌های موجود در بازار و سیستم عرضه و فروش از بی‌نظارتی نشات می‌گیرد و هر چه مشکل پیش می‌آید از ضعف نظارت است.
این تخلفات برای نخستین بار نیست در کشور اتفاق می‌افتد و سال‌هاست که به نام استاندارد بسیاری از اقلام بی‌کیفیت وارد یا تولید شده، امروز در بحث مواد غذایی شاهد هستیم و فردا ممکن است این جعل استاندارد را در بخش‌های دیگر نیز مشاهده کنیم.
بنابراین تا زمانی که این ساز و کار عملی نشود، ما همچنان شاهد تخلفات خواهیم بود و امیدواریم مسئولان راهکارهای عملی و اجرایی را برای حفاظت از جان و مال آحاد جامعه عملیاتی کنند تا مردم با اعتماد بتوانند از تولیدات داخل حمایت کنند.
فهرست کالاهای غیر استاندارد
بر این اساس برای آگاهی و اطلاع رسانی مردم از کالاهای غیراستاندارد فهرست موادغذایی ناسالم و تقلبی در سطح بازار در ذیل ارایه می شود.
در جریان بازرسی های کارشناسان استاندارد از بازار مواد غذایی، رب گوجه فرنگی با نام تجارتی آلارم چاشنی، ماست موسیر با نام تجارتی پاکدوشان، ماست سنتی با نام تجارتی به تک، سرکه و آب آلبالو و انار با نام تجارتی مهیج، و نوشابه گازدار با نام تجارتی BREEZER، به دلیل غیراستاندارد بودن توقیف و زعفران با نام های تجارتی ممتازمادر، نمونه قائنات، ایران زمین، ممتاز یاقوت و کادوی خراسان، بیلُند، به علت نداشتن مجوز، غیراستاندارد تشخیص داده شد.
همچنین پروانه کاربرد علامت استاندارد فراورده های کنسرو رب گوجه فرنگی با نام تجارتی جیرفت، ماست کم چرب و پرچرب با نام تجارتی تندیس، دوغ بدون گاز گرمادیده با نام تجارتی تندیس، شیرپاستوریزه کم چرب و نیم چرب با نام تجارتی تندیس، شیرطعم دار پاستوریزه (کاکائو) با نام تجارتی تندیس، ابطال شدند.
بر اساس این فهرست برای فراورده های قند کله و شکسته با نام تجارتی آنا، نوشابه گازدار سبک با نام تجارتی والتر، شکر در بسته بندی سلوفان با نام تجارتی آدان، قند کله و شکسته در بسته بندی سلوفان با نام تجارتی آدان، شکر در بسته بندی سلوفان با نام تجارتی یکان، چای سیاه شکسته خارجی (بدون اسانس) در بسته بندی جعبه مقوایی با نام تجارتی ماسوله، ماست پرچرب (3درصد چربی) با نام تجارتی هبه، پروانه کاربرد علامت استاندارد اجباری صادر شد.
البته فراورده های حلوا ارده با نام تجارتی ری، فراورده کاکائویی شیری – کاکائویی مرکب با نام تجارتی آچاچی، شربت آناناس با نام تجارتی نوشین، نیز پروانه کاربرد علامت استاندارد تشویقی دریافت کردند.