اقتصاد بازار: توسعه از مسیر صنعت و یا توسعه از بستر گردشگری؟ اما فرهاد رهنما مسیر توسعه را در هزارتوی استارتآپ ویکندها و دنیای آی تی جستجو می کند. دانش آموخته مهندسی مکانیک از دانشگاه لندن که دوره تخصصی Renault را در پاریس و دوره مدیریت ICMS را دانشگاه هاروارد پشت سر گذاشته است، معتقد است که سونامی فناوری در راه است و بزودی تجارت الکترونیک از تجارت فیزیکی پیشی خواهد گرفت. بهانه گفت و گوی ما با رییس هیات مدیره شرکت پلار، موسس شرکت رهنما، عضو هیات ریسه شرکت ایران گیت و سرمایه گذار دیجی کالا و کافه بازار، انتخاب او به عنوان رییس انجمن مدیران صنایع بود. با مهندس فرهاد رهنما به گفت و گو نشستیم.

اقتصاد بازار: بسیاری شما را به عنوان یکی از پیشگامان ورود به عرصه استارت آپ ها و شرکت های ریسک پذیر (Venture Capital) در کشور می شناسند. چه تفکری سبب ورود شما به این عرصه و سرمایه گذاری در این بخش شده است؟
همیشه در زندگی ام یک جریانی در حال اتفاق بوده که دائما به دنبال افزایش معلومات خود در بخش های مختلف اعمم از پزشکی، کشاورزی، صنعت و ... بوده ام. به این دلیل زمانی که کامپیوترهای شخصی به بازار آمدند، تقریبا اولین فردی در شهر اصفهان بودم که به این حوزه وارد شده و به سرمایه گذاری و برنامه ریزی در این زمینه پرداختم و در این مسیر معلومات و اطلاعات کامپیوتری خود را با برخی دوستانم به اشتراک می گذاشتم. تا اینکه در سال 1997 میلادی در زمان کسوف کامل اصفهان، به هیات رئیسه وقت اتاق بازرگانی، پیشنهاد کردم که با قراردادن اینترنت در اختیار اعضای اتاق بازرگانی امکان آشنایی و استفاده از فضای مجازی را برای فعالان اقتصادی اصفهان فراهم سازد.
البته در آن برهه از زمان، در اتاق بازرگانی عنوان شد که حتی 100 نفر حاضر به داشتن اینترنت نخواهند بود. به هر روی این کار انجام شد و امروز گفته می شود که 700 هزار پورت در مخابرات اصفهان سرویس اینترنت را به شهروندان ارائه می کند. توجه داشته باشیم که این حرکت برای نخستین بار در اتاق بازرگانی اصفهان شکل گرفت و اینترنت در اختیار جامعه قرار گرفت. در آن زمان تصمیم گرفتیم تا با کمک چند تن از دانشجویان دانشگاه صنعتی کسوف اصفهان را به طور زنده به مردم دنیا نشان دهیم و به دنبال آن شرکتی به نام رهنما را تاسیس کردیم. گسترده حرکت شرکت رهنما، بعد از آن فعالیت، توسعه یافت. به عنوان مثال برخی از والدین تمایل داشتند، تا برای فرزندانشان که خارج کشور بودند، در مناسب های مختلف، گل ارسال کنند؛ بنابراین سایتی با عنوان پرشین فلور persian flowers"" را راه اندازی کردیم و از تمام دنیا سفارش ارسال "گل" دریافت می کردیم. بعد از آن سفارشات خود را در حوزه های دیگری مانند کتاب و موسیقی گسترش دادیم و سایت های مربوطه به آن را راه اندازی کردیم و به این ترتیب همراه با تکنولوژی روز پیش می رفتیم.

اقتصاد بازار: اما از یک زمان به بعد رویکرد شرکت رهنما تغییر کرد و حتی این تغییر سبب انتقال شرکت از اصفهان به تهران نیز شد.
به این دلیل که ما ورشکست شدیم. ما شرکتی به نام "پرداخت" را راه اندازی کرده بودیم و خرید به گونه ای بود که پستچی باید با تحویل کالا درب منزل، پول را دریافت می کرد. به دلیل اینکه کارت های اعتباری در آن زمان نبود مشکلات اساسی در دریافت پول ایجاد شد. در نتیجه زمانی مدیران شرکت اعلام کردند که با داشتن 140 کارمند، رقم بالایی بدهکار هستند. در آن زمان، من پیشنهاد دادم که این بدهی را به شرط انتقال این شرکت از اصفهان به تهران پرداخت کنم. چرا که معتقدم که مزیت های کار و البته ریسک مخاطرات سرمایه گذاری در شهر تهران بسیار بالاتر از اصفهان است. در آن شرایط تعداد کارمندان شرکت رهنما به 17 نفر کاهش یافت و با تلاش آنها امروز این شرکت به عنوان یکی از شرکت های خوب آی تی کشور در تهران با حدود 400 نفر پرسنل فعالیت دارد. ما این رویکرد را در شرکت های دیگر خود همچون دیجی کالا و یا کافه بازار نیز ادامه دادیم.

اقتصاد بازار: چه اتفاقی افتاد که به دیجی کالا ورود پیدا کردید؟
شکل گیری این شرکت حاصل جوانانی است که امروز با آنها شریک هستم. به اعتقاد بنده گنج بزرگی در جوانان ما وجود دارد و کافی است فضای مناسب برای آنها فراهم شود تا آنها توانایی خود را نشان دهند. اگر جرات کنیم و اختیار امور را به دست جوانان بدهیم به موفقیت بیشتری دست می یابیم. سرمایه گذاران بخش خصوصی باید خود را به روز کنند. بچه های دیجی کالا با انرژی وافری، روزانه تا 16 ساعت کار می کنند. بنابراین ما باید DNA تفکر خود را تغییر دهیم. باید جوانان را به این مسیر سوق دهیم. به دلیل همین ویژگی هاست که من به استارتاپ ها علاقه مند هستم. اگر مسئولین در کشور ما از این حرکتها حمایت نمی کنند، نباید مانع آن هم بشوند. بسیاری از این ایده ها به کمک زندگی آمده اند. با کمک فناوری می توان خیلی راحت Business Model یک کسب و کار را مشخص کرد. استارتاپ ها، معمولا حول ایده های نوآورانه و خلاقانه بنا می شوند. در واقع فرد یا افرادی خوشفکر، با ایده های نو، در جستجوی روش هایی برای کسب درآمد از آن ایده و تولید انبوه محصولات یا خدمات مبتنی بر آن ایده هستند. نوآوری در استارتاپ ها، به شکل نوآوری در بازار یا نوآوری در محصولات و خدمات خود را نشان می دهد.ایده هایی چون دیجی کالا،بازار،دیوار و …. همه به شکلی نوپا بودند و در حال حاضر نقش زیادی در حوزه ی کاری خود دارند

اقتصاد بازار: گفته می شود که شرکت های VC زیادی در دنیا فعالیت می کنند. اما چرا در ایران تعداد این شرکت ها اندک و تنها افراد با نگاهی ویژه به این عرصه ها ورود پیدا می کنند؟
همه جای دنیا این گونه است و اصلا سازمان یافته نیست. باید یک سری افراد ریسک پذیر باشند تا استارتاپ ها را شکل دهند.

اقتصاد بازار: چطور این گروه ها را شناسایی می کنید؟
جوانان نخبه و علاقمند از طریق استارتاپ ویکند، سامری کَند و ... شناسایی می شوند. ما نیز در انجمن مدیران رویکردمان جدیدی داریم و می خواهیم فضای آن را برای جوانانی جویای کار، استارتاپی کنیم و از سرمایه دارها دعوت می کنیم تا در این برنامه ها، پیشنهادات خود را ارائه دهند و تا جای ممکن از کمک دولت دوری کنند. به اعتقاد بنده زمانی که دولت قصد کمک داشته باشد به دنبال آن یک سری محدودهایی ایجاد می شود البته کمک دولت در زیرساخت ها می تواند موثر باشد. بنابراین اگر فضایی برای شکوفایی استعدادهای جوانان ایجاد می شود دولت باید کمک کند. انتظار داریم بدون هر گونه دخالتی فضای فعالیت بخش خصوصی را مهیا کند. باید جوانانی را که به دنبال خروج از کشور هستند را ترغیب به فعالیت در این فضاهای جدید کنیم. به اعتقاد من به رغم تبلیغات منفی، ایران فضای مناسبی برای زندگی است. ایران پر از فضا برای کار و فعالیت است و ما باید با وجود تمام مشکلات اقتصادی، نیمه پر لیوان را نگاه کنیم.

اقتصاد بازار: محور توسعه اقتصاد و صنعت کشور را در چه مسیری می دانید؟
معتقدم که باید ساختار و قالب آموزش و پرورش در ایران تغییر کند. امروز در تمام کشورهای پیشرفته، تعلیم برنامه نویسی کامپیوتر از سنین پایین آغاز می شود. ما هم اگر بتوانیم کدنویسی کامپیوتر را به نسل جدید خود آموزش دهیم حداقل برای 30 سال آینده، آنها آینده شغلی خود را گارانتی خواهند کرد. این مساله آینده آنها و ایران را دگرگون می کند. از سوی دیگر در سطح کلان، سونامی فناوری در راه است چرا که حُسن بخش IT این است که زیرساخت های آن در عرض 6 ماه مهیا می شود./