به گفته بانك مركزي بيشتر اين چكها به دليل «كسري يا نبود موجودي» برگشت خوردهاند. اين در حالي است كه گزارش بانك مركزي درباره چكهاي مبادله شده در فروردين ۱۴۰۰ در هر دو مورد از روند كاهشي حكايت داشت. در فروردين ماه بيش از ۶,۹ ميليون فقره چك به ارزش حدود ۱۴۹۰ هزار ميليارد ريال در كل كشور مبادله شد كه با توجه به تعطيلي نيمه اول فروردين و همچنين اعمال قرنطينه عمومي از سوي ستاد ملي مقابله با كرونا در نيمه دوم فروردين، آمار چكهاي مبادله شده اين ماه نسبت به اسفند ۹۹ از نظر تعداد ۲۷,۸و ارزش و ۴۲,۷ درصد كاهش داشت. افزايش چكهاي برگشتي در حالي طي ارديبهشت ماه رخ داده كه قوانين جديد چك در ايران معرفي شده و از جمله صدور چك در وجه حامل ماه ممنوع اعلام شده است. بر اساس قانون جديد صادركنندگان چك بايد جزييات چك صادر شده و اطلاعات فرد دريافتكننده را در سامانه صياد (صدور يكپارچه دسته چك) ثبت كنند؛ اين اطلاعات مواردي نظير كدملي، مبلغ و تاريخ سررسيد را شامل ميشود. چكهاي جديد طبق اعلام بانك مركزي از ابتداي سال جاري (۱۴۰۰) در بازار توزيع شدهاند كه از اين زمان به بعد ثبت و نقل و انتقال چك در سامانه صياد اجباري خواهد شد. با اجراي قانون جديد، دارندگان چك برگشتي علاوه بر محروميت از دريافت دسته چك جديد، از طيف گستردهاي از خدمات در شبكه بانكي محروم شدهاند. مقايسه آمار چكهاي برگشتي فروردين ۱۴۰۰ با مدت مشابه سال قبل نشان ميداد كه نسبت تعداد چكهاي برگشتي به كل چكهاي مبادله شده از ۱۸,۳ در فروردين ۹۹ به ۸,۲ در فروردين ۱۴۰۰ رسيده است كه كاهش حدود ۵۵ درصدي چكهاي برگشتي را نشان ميدهد. علاوه بر اين نسبت ارزش چكهاي برگشتي به كل چكهاي مبادله شده هم از ۲۰ درصد فروردين ۹۹ به ۱۰,۷ درصد در فروردين ۱۴۰۰ رسيده است كه كاهش نزديك به ۵۰ درصدي را نشان ميدهد.
رسانهها ماه گذشته نوشتند كاهش آمار چكهاي برگشتي در شرايطي به وقوع پيوسته است كه هنوز قانون جديد چك به صورت كامل اجرايي نشده و اخيرا استفاده از سامانه صياد الزامي شده است. بر اين اساس انتظار ميرود با اجراي كامل قانون جديد چك و اطلاع مشتريان از فرصتهاي سامانه صياد همچون تقارن اطلاعاتي باز هم ميزان چكهاي برگشتي كاهش يابد.اما در تازهترين آماري كه بانك مركزي از جريان مبادلات چك كه روز گذشته منتشر كرده است، نشان ميدهد كه در ارديبهشت سال جاري حدود ۷.۵ ميليون فقره چك به ارزشي حدود ۱۹۴ هزار و ۳۰۰ ميليارد تومان مبادله شده كه از نظر تعداد و مبلغ به ترتيب ۷.۶ و ۳۱.۳ درصد افزايش يافته است.از سوي ديگر، بيش از ۶.۸ ميليون فقره با ارزش ۱۷۱ هزار و ۱۰۰ ميليارد تومان از چكهاي مبادلهاي وصول شده است كه از نظر تعداد۶.۷ و مبلغ ۲۹.۵ درصد افزايش دارد. در كنار چكهاي وصولي بالغ بر ۶۷۰ هزار فقره چك برگشت خورده كه از نظر تعداد و مبلغ چكهاي برگشتي به ترتيب با ۱۷.۸ و ۴۶.۳ درصد افزايش داشته است.همچنين در اين مدت، در استان تهران حدود ۲.۲ ميليون فقره چك با ارزشي بيش از ۹۳ هزار و ۲۰۰ ميليارد تومان مبادله شده كه بيانگر صدرنشيني استان تهران در مبادله چك در سطح كشور است.چكهاي وصول شده در تهران ۲ ميليون فقره به ارزشي حدود ۸۳ هزار و ۲۰۰ ميليارد تومان و چكهاي برگشتي معادل ۱۸۲ هزار فقره به ارزشي بيش از ۱۰ هزار ميليارد تومان گزارش شده است.
ميزان چكهاي برگشتي به تفكيك علل
علاوه بر اين، در ارديبهشت ماه كل كشور بيش از ۶۴۸ هـزار فقـره چـك بـه ارزشي بيش از ۲۲ هـزار و ۳۰۰ ميليـارد تومان به دلايل كسري يـا فقـدان موجـودي برگشـت خورده كه از نظر تعداد ۹۶.۷و ارزش ۹۶.۲ درصد از كل چكهايبرگشتي به دلايل كسري يا فقدان موجودي بوده است. از سوي ديگر، در استان تهران حدود ۱۷۴ هزار فقره چك به ارزشي حدود ۹ هزار و ۶۰۰ ميليارد تومان به دلايل كسري يا فقدان موجودي برگشت داده شده كه در استان تهران از نظر تعداد ۹۵.۷ درصد و از نظر مبلغ ۹۵.۳ درصد از كل چكهاي برگشتي به دلايل كسري يا فقدان موجودي بوده است.