چکمههای بلند پلاستیکی جزء جدانشدنی زندگی بچهها در سیستان و بلوچستان است؛ بچههایی که برای رسیدن به مدرسه گاهی ناچار میشوند به آب بزنند و از رودخانهها و مسیلها عبور کنند. معلم سیستان و بلوچستانی میگوید رسیدن به کلاس درس در زمستان گرفتاریهای زیادی دارد. در زمستان گاهی رودخانههای فصلی طغیان میکند و دیگر نمیشود از کوتاهترین راه به مدرسه رفت. مثلا اگر رودخانه فصلی سرکش شود برای دسترسی به روستای «سی تل» باید از مسیری حرکت کنید که راهتان را ٢٥ کیلومتر دورتر میکند. در این مواقع مجبورید از دوراهی خیرآباد به اللهآباد نایگون حرکت کنید و از آنجا به جاده خاکی برسید که ٦٠ کیلومتر است و البته ٤٠ کیلومتر آن در بستر رودخانه قرار دارد.
محلیها میگویند در سیستان و بلوچستان حتما باید خودرو شاسیبلند با کمکفنر قوی داشته باشید تا بتوانید در این استان جابهجا شوید؛ بهاصطلاح خودروهای طبیعتنورد «آفرود». خانوادههای پولدارتر تویوتا و هایلوکس دارند و خانوادههای فقیرتر گاهی مجبورند تا کمر به آب بزنند تا بتوانند از کوتاهترین مسیر به مقصدشان بروند.
راهی نداشتیم تا فرار کنیم
این روزها سیل در سیستان و بلوچستان خبرساز شده است. مردم منطقه قصرقند، درگان، نیکشهر، کنارک و چابهار گویا وضع بدتری دارند. عباسعلی ارجمندی، مدیر کل مدیریت بحران استان سیستان و بلوچستان به ایلنا گفته است که ٤٠٠ روستای این استان در محاصره سیلاب قرار گرفته است. یکی از اهالی بومی منطقه به «شهروند» میگوید راه آسفالته و مناسبی وجود نداشت تا مردم و دامهایشان با سرعت بیشتری از مهلکه سیل فرار کنند و همین موضوع باعث شده است تلفات سنگین دامی به آنها وارد شود.
یکی دیگر از اهالی منطقه هم توضیح میدهد که اینجا اینترنت که هیچ، تلفن هم قطع است و تنها یک ساعت در روز آنتن مخابراتی داریم. او تأکید میکند حتی تلفنی وجود ندارد که در زمان مناسب و وقتی که آب چندان بالا نیامده بود از دیگران کمک بخواهند.
سهم سیستان و بلوچستان از راههای ایران فقط ١,٢ درصد
کمبود راه در سیستان و بلوچستان یکی از بزرگترین معضلات این منطقه است. براساس اعلام اداره کل راهداری سیستان و بلوچستان با وجود اینکه سیستان و بلوچستان پهناورترین استان ایران است و ١١,١٦درصد وسعت کشور را دربرمیگیرد، اما این استان سهم چندانی از بزرگراههای کشور ندارد. این وضع بهحدی وخیم است که از حدود ١٦هزار کیلومتر بزرگراهی که در ایران وجود دارد تنها حدود ٢٠٠ کیلومتر آن در سیستان و بلوچستان قرار دارد و به عبارت دیگر فقط حدود ١.٢درصد از بزرگراههای ایران در سیستان و بلوچستان ساخته شده است. به جز این، در ایران چیزی حدود ٢هزار و ٤٠٠ کیلومتر آزادراه وجود دارد که سیستان و بلوچستان هیچ سهمی از آزادراههای ایران ندارد. علاوه بر این، در ایران حدود ٢٠٠هزار کیلومتر راه روستایی وجود دارد که حدود ٥٢درصد آن آسفالت است. این درحالی است که در سیستان و بلوچستان فقط ١٥هزار کیلومتر راه روستایی وجود دارد که تنها ٣٤درصد آن آسفالت است. درواقع فقط حدود ٧درصد راههای روستایی ایران در سیستان و بلوچستان است. این درحالی است که این استان بیشتر از ١١درصد مساحت ایران را تشکیل میدهد. در حال حاضر، جمعیت روستایی سیستان و بلوچستان یکمیلیون و ٢٨٠هزار نفر است که ٨٨٠هزار نفر معادل ٦٩درصد آن به راه آسفالت روستایی دسترسی دارند، درحالی که از ٢١میلیون نفر روستانشین کشور ١٩.٥میلیون نفر، معادل ٩٢درصد از راه آسفالت برخوردارند.
راهسازی در سیستانوبلوچستان برای بخش خصوصی نمیصرفد
حسین میرشفیع، مشاور وزیر راهوشهرسازی که قبلا معاون راه روستایی این وزارتخانه بود، درباره کمبود راه در سیستانوبلوچستان به «شهروند» میگوید که در حال حاضر سازمانهای دولتی برای احداث راه در کشور با مشکل کمبود بودجه و اعتبار مواجه هستند و از آن سمت استانی مانند سیستانوبلوچستان برای سرمایهگذاران بخش خصوصی جذابیت ندارد که در آن منطقه سرمایهگذاری کنند و
راه بسازند.
نبود زیرساختهای اقتصادی مناسب در این منطقه موجب میشود که تردد در سیستانوبلوچستان آمار قابل توجهی نداشته باشد و طبیعی است که سرمایهگذاران راهها میخواهند از محل عوارض راهها به درآمدزایی برسند. در سیستانوبلوچستان میزان ترددها برای سرمایهگذاران راهها توجیه اقتصادی ندارد.
براساس اعلام وزارت راهوشهرسازی سهم مشارکت دولت در ساخت آزادراهها تنها ٣٠درصد است و سهم بخش خصوصی به حدود ٧٠درصد میرسد.
دست خالی بودجههای دولتی برای راه
از آن سمت منابع دولتیها هم برای ساخت راه جوابگو نیست. جلال بهرامی، معاون ساخت و توسعه آزادراههای شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حملونقل، به ایسنا گفته است که براساس برنامهریزی صورتگرفته تا پایان امسال حدود هزار و ۱۰۰ کیلومتر آزادراه در کشور ساخته میشود اما توانایی ساخت هزار کیلومتر آزادراه در سال در صورت تأمینشدن سرمایه مورد نیاز آن وجود دارد.
او توضیح داده است که به طور متوسط سالانه حدود ۶۰ کیلومتر آزادراه ساختهایم که با آنچه نیاز داریم به هیچوجه همخوانی ندارد. این موضوع در حالی رخ میدهد که هزینه ساخت هر کیلومتر راه از سوی وزارت راه ١٧ تا ٢٠میلیارد تومان برآورد شده است. این در حالی است که بودجه سازمان راهداری حدود ٩هزارمیلیارد تومان است و این سازمان بارها اعلام کرده است که با این رقم حتی نمیتواند بهطور مناسب و مطلوب از راهها نگهداری کند.
پروژههای راه در سیستانوبلوچستان معطل پول
در حال حاضر هزینه مورد نیاز برای پایان عملیات ساخت چهار بزرگراه در شمال سیستانوبلوچستان ٩٥٤میلیارد تومان است در حالی که مجموع کل اعتبارات ملی و استانی برای پروژههای راهسازی اداره کل راهوشهرسازی این استان در سال گذشته ١٦٣میلیارد تومان بوده که از این رقم تنها ١٧درصد معادل ٢٩میلیارد تومان تخصیص داده شده است.
بنا به اعلام اداره کل راهوشهرسازی سیستانوبلوچستان مهمترین و بزرگترین مشکل استان در حوزه زیرساخت کمبود بزرگراه است که به نسبت وسعت استان این کمبود کاملاً فاحش است. اما بزرگترین مانع در احداث بزرگراه یا اتمام بزرگراههای در حال ساخت، کمبود اعتبار و بودجه است. هر سال به دلیل کمبود بودجه و اختلاف زیاد بین هزینهها و بودجه تخصیص دادهشده پروژهها با تأخیر انجام و همین سبب میشود تا به نسبت استانهای دیگر کمبود شدید بزرگراهها در استان خودنمایی کند.
به جز این کیفیت راههای این استان چندان مطلوب نیست و بهعنوان مثال محور مواصلاتی خاش به سراوان معمولا آمار زیادی از تصادفهای جادهای را به خود اختصاص میدهد و اکثرا استانداردنبودن جاده را عامل این حوادث میدانند؛ این در حالی است که جاده خاش به سراوان یکی از راههای فرعی است و کاملا ویژگیها و استانداردهای یک جاده فرعی را دارد اما میزان سرعتی که برای تردد در این جاده در نظر گرفته شده است، رعایت نمیشود و همین عامل به وقوع حوادث و سوانح جادهای در این محور منجر میشود.