رشد 143 درصدی دیون!

اگر بودجه را به دو بخش منابع و مصارف تقسیم کنیم، مصارف دولت وابسته به پیش‌بینی درست منابع است. به‌عبارت عامیانه‌تر، دولت باید هزینه‌های خود را با جیب خود مطابقت دهد و اگر بیشتر از جیب خود هزینه کند، اصطلاحا می‌گویند با کسری بودجه مواجه است. پس بودجه خوب بودجه‌ای است که پیش‌بینی درآمد و هزینه‌های آن از یک الگوی منطقی برخوردار باشد. در این زمینه در گزارش دیگری به موضوع مصارف بودجه خواهیم پرداخت و در این گزارش صرفا روی منابع بودجه عمومی چراغ‌قوه انداخته‌ایم. مقایسه جزئیات منابع بودجه عمومی سال 99 دولت با قانون بودجه سال 98 نشان می‌دهد کل منابع بودجه عمومی با رشد هشت‌درصدی از 448 هزار میلیارد تومان در سال 1398 به 484 هزار و 597 میلیارد تومان در سال 99 خواهد رسید. براساس داده‌های ارائه‌شده، از منابع بودجه عمومی 484 هزار و 597 میلیارد تومانی سال آینده، 54 درصد از آن (261 هزار میلیارد تومان) را درآمدهایی چون درآمد مالیات، درآمدهای حاصل از فروش اموال دولتی، فروش کالا و خدمات دولتی، جرایم و خسارات و سایر درآمدها تشکیل می‌دهد. 21 درصد از آن (99 هزار و 800 میلیارد تومان) را واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای شامل نفت و فرآورده‌های نفتی و فروش اموال منقول و غیرمنقول تشکیل می‌دهد و درنهایت 26 درصد از آن (124 هزار میلیارد تومان) را نیز واگذاری دارایی‌های مالی شامل فروش اوراق مالی، واگذاری سهام شرکت‌های دولتی و منابع صندوق توسعه ملی تشکیل می‌دهد.  همچنین مقایسه منابع این بودجه 484 هزار میلیارد تومانی با منابع بودجه عمومی در قانون بودجه نشان می‌دهد بخش درآمدها (درآمد مالیات، درآمدهای حاصل از فروش اموال دولتی، فروش کالا و خدمات دولتی، جرایم و خسارات و سایر) از ۲۳۹ هزار میلیارد تومان در سال 98 با رشد 9 درصدی در سال آینده 261 هزار میلیارد برآورد شده است. بخش واگذاری دارایی‌ها، از 158 هزار میلیارد تومان در قانون بودجه سال 98 با کاهش 37 درصدی 99 هزار و 800 میلیارد تومان خواهد بود (کاهش سهم نقش نفت در بودجه)؛ اما مهم‌ترین بخش بودجه سال آینده، مربوط به واگذاری دارایی‌های مالی است. در این بخش بررسی‌ها نشان می‌دهد در قانون بودجه سال 98 مقدار آن 51 هزار میلیارد تومان بوده که این مقدار با رشد 143 درصدی برای سال آینده 124 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

   درآمد مالیاتی 195 هزار میلیاردی از کجا؟

بررسی داده‌های بودجه سال آینده نکات جالب‌توجهی دارد که ازجمله آنها می‌توان به درآمدهای مالیاتی اشاره کرد. براساس این داده‌ها، از کل منابع 484 هزار و 597 میلیارد تومانی بودجه سال آینده، حدود 195 هزار میلیارد تومان یا حدود 40 درصد از کل منابع بودجه عمومی باید از محل درآمدهای مالیاتی تامین شود. همچنین درآمدهای مالیاتی دولت در قانون بودجه سال 98 حدود 153 هزار میلیارد تومان بوده که حالا دولت برای سال آینده این درآمدها را 27 درصد بیشتر از سال 98 پیش‌بینی کرده است. اما درآمد 195 هزار میلیارد تومانی از مالیات‌ها در حالی است که دولت هرچند اقداماتی را در راستای شناسایی درآمدهای جدید مالیاتی کرده، با این حال یکی از بخش‌های اصلاح ساختار بودجه را که تدوین سیستم مالیاتی عادلانه و بهینه بود، انجام نداده است. گسترش پایه‌های مالیاتی بر بخش‌های غیرمولد، شناسایی فراریان مالیاتی و دریافت مالیات از آنان، حذف معافیت‌های مالیاتی غیرضرور، راه‌اندازی کامل سیستم جامع مالیاتی و... اقداماتی است که به اعتقاد کارشناسان اقتصادی بدون برنامه‌ریزی برای تحقق این اقدامات، چشم طمع به پایه‌های مالیاتی فعلی علاوه‌بر فشار مضاعف بر بخش‌های تولیدی، با عدم تحقق درآمد مالیاتی پیش‌بینی‌شده، دولت را نیز با کسری بودجه مواجه خواهد کرد.در کنار مالیات، درآمدهای حاصل از فروش اموال دولتی، فروش کالا و خدمات دولتی، جرایم و خسارات و سایر درآمدها نیز بخش‌های دیگری هستند که منابع 261 هزار میلیارد تومانی بخش درآمدها را تشکیل می‌دهند که شامل 30 هزار و 509 میلیارد تومان درآمدهای حاصل از فروش اموال دولتی، 11 هزار و 275 میلیارد تومان فروش کالا و خدمات دولتی، پنج‌هزار و 646 میلیارد تومان جرایم و خسارات و 18 هزار میلیارد تومان نیز مربوط به سایر درآمدهاست.

   80 هزار میلیارد تومان انتشار اوراق

طبق داده‌های لایحه بودجه سال 1399، از 124 هزار و 700 میلیارد تومان منابع بخش واگذاری‌های دارایی‌های مالی بودجه عمومی دولت، 80 هزار میلیارد تومان آن مربوط به فروش اوراق مالی اسلامی، 11 هزار و 487 هزار میلیارد تومان آن مربوط به درآمد ناشی از واگذاری شرکت‌های دولتی، 30 هزار میلیارد تومان آن مربوط به منابع صندوق توسعه ملی و سه‌هزار میلیارد تومان آن نیز مربوط به سایر منابع است.

   48 هزار میلیارد تومان نفت در بودجه

بررسی داده‌های لایحه بودجه سال 99 نشان می‌دهد از منابع 98 هزار و 845 میلیارد تومانی بخش واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، 48 هزار و 299 میلیارد تومان آن مربوط به منابع نفت و فرآورده‌های نفتی، 49 هزار و 546 میلیارد تومان مربوط به منابع حاصل از فروش و واگذاری اموال دولتی و هزار میلیارد تومان نیز مربوط به سایر درآمدهاست.

   95 درصد بودجه شرکت دولتی در اختیار 15 شرکت

بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد بودجه شرکت‌های دولتی در سال 1392 (سال اول شروع به‌کار دولت روحانی) حدود 694 هزار میلیارد تومان بوده که در لایحه بودجه سال آینده این میزان 1483 هزار میلیارد تومان پیشنهاد شده است. به‌عبارت دیگر، بودجه این شرکت‌ها طی دوره دولت روحانی رشد 114 درصدی داشته است. همچنین در لایحه بودجه سال آینده اگرچه بودجه شرکت‌های دولتی 16 درصد رشد داشته اما باید توجه داشت که این میزان در قانون بودجه سال 98 رشد 52 درصدی را تجربه کرده بود (البته رشد نرخ ارز در این تغییرات بی‌تاثیر نبود).یکی از موارد قابل‌تامل در بودجه شرکت‌های دولتی، عدم ورود مجلس به تاریکخانه این نهادهای دولتی بود، به‌طوری که برای سال‌های سال مجلس با این استدلال که بررسی بودجه صدها شرکت دولتی امری زمان‌بر است، راه هرگونه تحقیق و تفحص از آنها را نیز عملا بسته بود. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد در قانون بودجه سال 1398، 15 شرکت دولتی 90 درصد از بودجه 1274 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی را به خود اختصاص داده بودند و در لایحه بودجه سال جاری نیز این 15 شرکت حدود 95 درصد از بودجه 1483 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی را به خود اختصاص داده‌اند. بر این اساس کافی است مجلس فقط به دخل و خرج همین 15 شرکت چراغ‌قوه بیندازد تا مشخص شود بازدهی این شرکت‌ها این‌قدر پایین است. در جدول اسامی این 15 شرکت در قانون بودجه 98 و لایحه بودجه 99 آمده است.

    مالیات از شرکت‌های دولتی کمتر از نیم‌درصد درآمد

طبق اطلاعات لایحه بودجه سال 1399 از بودجه 1483 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت، 1243 هزار میلیارد تومان آن از منابع درآمدهای شرکت‌های دولتی و مابقی از استقراض بانکی و... تامین می‌شود. اما نکته جالب‌توجه اینکه طبق اطلاعات مالیات این شرکت‌ها فقط پنج‌هزار و 788 میلیارد تومان است که 0.39 درصد از کل درآمدهای آنها را تشکیل می‌دهد.

   کسری 22 هزار میلیاردی بودجه عمرانی

داده‌نمای بودجه سال 99 نشان می‌دهد بودجه عمرانی سال آینده حدود 70 هزار و 364 میلیارد تومان خواهد بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته، طی سه‌سال بودجه عمرانی مصوب در حدود 60 تا 62 هزار میلیارد تومان بوده که معمولا حدود 70 درصد آن محقق شده است. در بودجه سال آینده نیز به‌نظر می‌رسد با توجه به تجربه سال‌های گذشته، رقم 70 هزار میلیاردی بودجه عمرانی محقق نخواهد شد. این امر علاوه‌بر تجربه سال‌های گذشته، زمانی قابل باور خواهد بود که بدانیم براساس اظهارات نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، درآمد نفتی در بودجه سال آتی از بودجه جاری دولت حذف و صرفا در بخش بودجه عمرانی مصرف خواهد شد. حال از آنجاکه درآمد نفتی بودجه حدود 48 هزار و 298 میلیارد تومان برآورد شده، با توجه به امکان کسری کل بودجه عمومی، به‌نظر می‌رسد حدود 22 هزار میلیارد تومان از بودجه عمرانی محقق نخواهد شد.

بودجه سال آینده 6 حفره دارد

وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در تحلیل اعداد و ارقام کلان بودجه سال 99 می‌گوید: «بودجه سال آینده که امروز از سوی دولت به مجلس ارائه شد، کسری بیش از 100 هزار میلیارد تومانی را به‌صورت نهفته در دل خود دارد. با نگاهی به اعداد و ارقام کلی بودجه می‌توان به 6 حفره در این بودجه اشاره کرد که این موارد نشان می‌دهد اصلاح ساختاری بودجه که از سال 1397 با توصیه رهبر معظم انقلاب و درخواست اقتصاددانان، دولت وعده اصلاح آن را داده بود، عملا محقق نشده و بودجه سال آینده نیز شبیه به سال‌های قبل است که شرایط تحریمی نداشتیم.مورد اول: انتشار 80 هزار میلیارد تومان اوراق مالی است. باید توجه داشت دولت در حالی طی سال آینده قصد فروش این مقدار اوراق را دارد که بازار اقتصاد ایران کشش این میزان فروش اوراق مالی را ندارد و محقق هم نخواهد شد.  مورد دوم: علاوه‌بر اوراق مالی، دولت قصد دارد حدود 49 هزار میلیارد تومان از منابع بودجه عمومی را از فروش و واگذاری مالکیت اموال عمومی منقول و غیرمنقول خود به دست بیاورد. در این مورد نیز در تحقق این مقدار فروش اموال دولتی تردید وجود دارد.  مورد سوم: 195 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی هم که دولت در بودجه پیش‌بینی کرده، خوش‌بینانه است و احتمالا بین 10 تا 20 هزار میلیارد تومان امکان تحقق نخواهد داشت. به این دلیل که دولت پایه جدید مالیاتی اضافه نکرده و معافیت‌ها هم سر جای خود قرار دارد. لذا با توجه به اینکه اقتصاد ایران امسال در شرایط رکودی است در نتیجه امکان تحقق این درآمد مالیاتی در سال آینده هم محل تردید است.  مورد چهارم: دولت قصد دارد 30 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی برداشت کند که این موضوع علاوه‌بر آنکه موجب از کار انداختن هدف اولیه تشکیل صندوق توسعه ملی است، همچنین به‌معنای دست‌اندازی به منابع بانک مرکزی نیز تفسیر می‌شود. لذا اینکه دولت قصد دارد 30 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی برداشت کند به‌معنای آن است که به بانک مرکزی دستور می‌دهیم 30 هزار میلیارد تومان به حساب صندوق توسعه ملی چاپ کند، بانک مرکزی ذخایر ارزی خود را به ارزش 30 هزار میلیارد تومان افزایش می‌دهد و به این میزان پول چاپ می‌کند. در اینجا نه‌تنها پول به صندوق توسعه ملی اضافه نکرده‌ایم بلکه از آن برداشت هم کرده‌ایم که موضوع عجیبی برای خود من بود، چراکه این چاپ پول با ضریب فزاینده هفت‌برابری فعلی، به‌معنی افزایش 210 هزار میلیارد تومانی رشد نقدینگی را در پی خواهد داشت. بر این اساس این اقدامات عملا مانع استقلال بانک مرکزی و خود این مساله یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های امسال و سال آینده خواهد بود.مورد پنجم: دولت 70 هزار میلیارد تومان برای بودجه عمرانی در نظر گرفته است. از آنجاکه رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته است کل درآمد حاصل از نفت در بودجه را صرف بودجه عمرانی می‌کنیم، حال این سوال مطرح است که با منابع 48 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده از محل فروش نفت، چگونه بودجه عمرانی 70 هزار میلیارد تومان محقق خواهد شد؟ به‌عبارت دیگر، همین دو عدد به‌خوبی نشان می‌دهد این رقم درصورت محقق شدن کل بودجه نفتی، بودجه عمرانی نقدا 22 هزار میلیارد تومان با کسری مواجه خواهیم بود. در نتیجه این مساله بیانگر آن است که بودجه عمرانی ما هم وضعیت خوبی نخواهد داشت.  مورد ششم: این مورد مربوط به شرکت‌های دولتی است. موضوعاتی ازجمله عدم شفافیت در عملکرد، فساد صورت‌گرفته، هزینه‌های اضافی‌ آنها و حیاط‌خلوت‌بودن‌شان ازجمله مشکلات شرکت‌های دولتی است. این شرکت‌ها باید عملا کمک‌حال دولت باشند ولی در واقعیت هزینه‌های آنها به‌نحوی بسته می‌شود که فزاینده است و سودی نصیب دولت نمی‌شود، در حالی که سود این شرکت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که مالیاتی نصیب دولت کند و در بودجه عمومی دولت اضافه شود. شرکت‌های دولتی باید هزینه‌هایشان را کاهش می‌دادند و عملکردشان شفاف می‌شد، اما مشکل اینجاست که این شرکت‌ها درآمد و هزینه‌هایشان را برابر عنوان می‌کنند و سودی ندارند که این هم به عدم شفافیت آنها برمی‌گردد و عملا هزینه‌زاست. پشت این شرکت‌های دولتی فساد و ناکارآمدی است در نتیجه این شرکت‌ها باید سودآور می‌شدند و از این سود مالیات می‌دادند اما وقتی با هزینه‌های فزاینده در شرکت‌های دولتی روبه‌رو می‌شویم که این هزینه‌ها موجب ناچیزشدن سود شرکت‌های دولتی می‌شود. حرف من این است که زمانی باید تلاش می‌شد این شرکت‌ها درآمدهای خود را افزایش و هزینه‌هایشان را کاهش دهند و سود افزایش و فزاینده نصیب‌شان شود و درصدی از آن را به‌صورت مالیات به دولت بدهند و دولت بتواند روی این منابع حساب کند، اما متاسفانه این شرکت‌ها سودآور نبوده و بیشتر هزینه‌زا هستند، در نتیجه اگر با همین روال پیش برویم، دولت باید به خود این شرکت‌ها کمک کند. متاسفانه شرکت‌های دولتی ما به‌جای اینکه سودآور و سودهای کلان داشته باشند، به دلیل ناکارآمدی هزینه‌زا شده‌اند و به‌جای اینکه به دولت کمک کنند، خود دولت باید به این شرکت‌ها کمک کند و این نقض غرض است و نشان از عملکرد معیوب شرکت‌های دولتی کشورمان دارد.»
 

 اصلاحات ساختاری در بودجه 99 شبیه طنز است

عملا اصلاح ساختار در نظام بودجه‌ریزی محقق نشد در حالی که قرار بود بودجه مبتنی‌بر عملکرد و برنامه باشد و به دستگاه‌ها مبتنی‌بر عملکرد، هدف و ماموریت‌شان بودجه تخصیص داده شود. 20 سال است که این شعار را می‌دهیم و قرار بود بودجه باید مبتنی‌بر مالیات بسته شود و قرار بود نفت را از بودجه کنار بگذاریم و کسری بودجه باید حذف می‌شد. قرار بود دست‌درازی به منابع صندوق توسعه ملی از بین برود و تازه قرار بود امسال 36 درصد از درآمد حاصل از نفت را به صندوق توسعه ملی واریز می‌کردیم اما هر آنچه باید در اصلاح ساختار بودجه‌ریزی محقق می‌شد و رهبری دستور آن را داده بودند و ما سالیان سال است که حرفش را می‌زنیم و این مساله در سال 97 عملا خودش را نشان داد، همه عامیانه بگویم «رو هوا» رفت. بودجه سال 99 شبیه لوایح سال گذشته است که تازه ایرادات آن هم بیشتر شده.قرار بود دگرگونی‌ای اساسی در نظام مالیاتی شکل بگیرد، به این معنا که معافیت‌های مالیاتی ساماندهی شود، پایه‌های جدید اضافه شود و پایه‌های موجود اصلاح شده و جلوی فرار مالیاتی گرفته شود، در حالی که انتظارات در این حوزه برآورده نشد. بخشی از این کار هم عملا سیاسی است و ارتباطی به وزارت اقتصاد ندارد چون وزارت اقتصاد پیشنهاد می‌دهد اما نهادهای سیاسی ما تصویب نمی‌کنند. سرانجام معافیت‌های مالیاتی در مجلس مصداق این مساله است که مشخص نیست به چه سرانجامی رسید. در نتیجه همه این مسائل به دولت مرتبط نمی‌شود، درواقع می‌خواهم بگویم دولت و مجلس هر دو در این مساله دخیل هستند. خود معافیت‌ها به‌معنای عدم شفافیت است و وام و فساد تلقی می‌شود. البته همه معافیت‌های مالیاتی هم این‌گونه نیست اما بخش عمده‌ای از معافیت‌های مالیاتی به‌معنای رانت و فساد است. گفته می‌شود 50 تا 60 هزار میلیارد تومان در اقتصاد ایران معافیت‌های مالیاتی داده می‌شود که 30 تا 40 هزار میلیارد تومان از موارد با فساد و رانت روبه‌رو است. مجلس نباید این موارد را تصویب کند. من بارها در گفت‌وگوهایم چه در صداوسیما و چه در مجلس نسبت به این مساله هشدار دادم اما پشت این موارد رانت و فساد وجود دارد یا بحث فرار مالیاتی ازجمله موضوعاتی است که وقتی به آن ورود می‌شود، داد و فریاد خیلی از افراد بلند می‌شود یا در موضوع پایه‌های جدید مالیاتی شاهدیم که در برخی‌ موارد مجلس تصویب نمی‌کند و در برخی موارد هم دولت ورود نمی‌کند. در نتیجه این 195 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی با این وضعیت پایه‌های موجود و شرایط فعلی امکان تحقق ندارد. اگر به سمت دگرگونی اساسی نظام مالیاتی می‌رفتند، این درآمد تا 300 و 400 هزار میلیارد تومان می‌توانست افزایش داشته باشد و این ظرفیت وجود دارد، اما این مساله با پایه‌های موجود و معافیت‌های گسترده مالیاتی و فرار مالیاتی و عدم تصویب پایه‌های جدید مالیاتی امکان محقق‌شدنش وجود ندارد. در نتیجه با شرایط موجود همان 195 هزار میلیارد تومان هم امکان محقق‌شدن ندارد چه برسد به اینکه انتظار داشته باشیم این رقم افزایش یابد.»

«فرهیختگان» ریز و درشت بودجه پیشنهادی سال ۹۹ را بررسی کرد

کاهش صد میلیاردی صداوسیماافزایش 26 درصدی ارشاد

نویسنده :عاطفه جعفری:روزنامه‌نگار/این دیگر تبدیل به روال شده است که حوزه فرهنگ و آموزش کمترین سهم را از بودجه کشور داشته باشد. شاید بیراه نباشد که ورود سرمایه‌های مشکوک را از عوارض کم شدن حمایت‌های دولت از فرهنگ بدانیم. الغرض، رئیس‌جمهور روز گذشته لایحه بودجه را به مجلس تحویل داد و قرار است در مورد این بودجه بحث و تبادل نظر شود تا بعد از تصویب به دالان تخصیص بودجه برسد. در گزارش امروز به بحث بودجه فرهنگی پرداخته‌ایم؛ بودجه‌ای که در حوزه‌های مختلف تقسیم شده است، از حوزه سینما و کتاب تا تئاتر و قرآن. بودجه صداوسیما را هم بررسی کرده‌ایم تا ببینیم بودجه پیشنهادی دولت در حوزه فرهنگ به نسبت بودجه مصوب سال قبل چه تفاوت‌هایی داشته است. قبل از اینکه دولت، بودجه را به مجلس ارائه دهد، خیلی‌ها از کاهش بودجه سال 98، در حوزه فرهنگ می‌گفتند و نگرانی‌هایی را مطرح می‌کردند. هفته پیش یکی از معاونان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه در سال آینده بودجه این وزارتخانه حدود پنج درصد کم خواهد شد، گفت: «حتما در سال آینده شاهد کاهش بودجه خواهیم بود. با این وضعیت باید در برگزاری مراسم یا مناسبت‌های سال بعد صرفه‌جویی کرد.» همه این نگرانی‌ها شاید در بودجه پیشنهادی دولت تاثیر داشت و برای همین بودجه‌ای که به مجلس پیشنهاد شده، بیشتر از بودجه‌ای است که سال 98 تصویب شده است.

افزایش ۲۶ درصدی بودجه وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی

بودجه پیشنهادی سال ۱۳۹۹ برای دستگاه سیاستگذار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رقم دو هزار و 193 میلیارد و 58 میلیون تومان است، این در حالی است که این رقم در سال 98، دو هزار و 182 میلیارد و 121 میلیون تومان بوده است. با نگاهی به این رقم بودجه می‌بینیم که بودجه حدود 11 میلیارد تومان افزایش داشته است که این به‌معنای یک درصد افزایش در بودجه این وزارتخانه است.البته این رقم بین نهادهای زیرمجموعه این دستگاه سیاستگذاری ذیل عنوان برنامه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی -‌حمایت از نشر، کتاب و مطبوعات، سازمان امور سینمایی و سمعی-  بصری، اعتبار متمرکز کمک به اشخاص حقوقی غیر‌دولتی تقسیم می‌شود. البته در این لایحه اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌دارایی‌های سرمایه‌ای وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی در سال ۱۳۹۹، رقمی حدود 552 میلیارد و 535 میلیون تومان برآورد شده و با احتساب این اعتبار، رقم بودجه وزارت ارشاد 26‌درصد رشد داشته است.

تخصیص بودجه از متن تا عمل

آنچه توسط رئیس‌جمهور به مجلس ارائه شده، فقط بودجه پیشنهادی دولت است و باید ببینیم این بودجه مانند بودجه سال 98، چقدر تخصیص پیدا می‌کند. علی‌اصغر کاراندیش که معاون حقوقی این وزارتخانه است، قبل از تخصیص بودجه در مورد این موضوع گفت: «در سال 97 از ردیف اصلی بودجه وزارت ارشاد حدود 82 درصد تخصیص یافت و همین مساله باعث شد فعالیت‌های ما 60 درصد کاهش پیدا کند. در سال 98، حدود 25 درصد بودجه در 6 ماهه ابتدایی اختصاص پیدا کرده و از قرار معلوم تا پایان سال به حدود 70 درصد خواهد رسید؛ یعنی تا پایان سال نهایتا 70 درصد بودجه اختصاص پیدا خواهد کرد.» با توجه به اظهارات کاراندیش، نزدیک 30 درصد از بودجه پیشنهادی امسال به حوزه فرهنگ نمی‌رسد.

حوزه موسیقی

در پیش‌بینی بودجه سال ۱۳۹۹، بودجه بخش موسیقی با عنوان «برنامه حمایت و صیانت از موسیقی ملی» مبلغ ۵۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان تعیین و اعلام شده، این درحالی است که مبلغ مصوب سال ۵۳،۱۳۹۸ میلیارد تومان بوده است. با این حساب بودجه امسال با افزایش حدودا پنج درصدی به میزان دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که در مقیاس کلان و با توجه به مشکلات عدیده زیرساختی و تاسیساتی حوزه موسیقی گرفته تا بحث حمایت از اشخاص حقیقی و حقوقی این حوزه، شاهد افزایشی بسیار جزئی هستیم.

جشنواره ۱۷ میلیاردی فیلم فجر

برای حوزه سینما، 210 میلیارد تومان در لایحه بودجه سال آینده، در نظر گرفته شده که این رقم در لایحه سال 98، رقم ۲۰۵ میلیارد تومان بود. در بین برنامه‌هایی که برای بخش سینما تعریف شده، ۱۷ میلیارد تومان به برگزاری جشنواره فیلم فجر اختصاص دارد. همچنین برای صیانت از آثار سینمایی و جلوگیری از تکثیر غیرمجاز آنها که این روزها موضوعی داغ در سینماست، ۷۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. برای حمایت از صنعت انیمیشن هم ۱۲ میلیارد تومان بودجه تعریف شده، ولی با این حال مهم این است که چقدر از این رقم درنهایت تخصیص پیدا کند.

حوزه تئاتر

برآورد هزینه‌ای سال ۱۳۹۹ برای آنچه به‌عنوان برنامه حمایت و گسترش هنرهای نمایشی اعلام شده، ۸۴ میلیارد و ۱۱ میلیون تومان تعیین شده، در حالی‌که مصوب بودجه سال 98، در تئاتر ۸۲ میلیارد و ۳۲۲ میلیون تومان بوده است. از این بودجه هم طبق اعلام مدیران تئاتری فقط حدود ۲۰ درصد تا به حال داده شده و از ابتدای امسال دست‌کم نزدیک به هفت میلیارد تومان بدهی روی دست اداره‌کل هنرهای نمایشی بابت حمایت از گروه‌های نمایشی و برگزاری جشنواره‌ها مانده است. حمایت از برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های مربوط به نمایش، حمایت از تولید و اجرای نمایش‌های صحنه‌ای، سنتی و آیینی و توزیع در شبکه نمایش خانگی، نظارت بر فعالیت‌های نمایشی، صدور مجوز، کمک به فعالیت‌های تئاتر موزه عروسکی، کمک به موسسات مراکز، انجمن‌ها، کانون‌ها، تشکل‌های صنفی وابسته و خانه تئاتر از برنامه‌های تشریح‌شده در زیرمجموعه «حمایت و گسترش هنرهای نمایشی» است. در این بین برای کمک به بنیاد فرهنگی و هنری رودکی هم مثل قبل ردیف جداگانه‌ای در ذیل برنامه‌های تئاتر گنجانده شده که ۹ میلیارد تومان از بودجه تئاتر به آن تعلق می‌گیرد، در حالی‌که سال قبل این رقم هفت میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بود. همچنین از برنامه‌های مشخص‌شده، حمایت جدا از خانه تئاتر به همراه راه‌اندازی موزه حذف شده است.

نمایشگاه ۹ میلیاردی کتاب تهران

از میزان بودجه رقمی حدود 42 میلیارد و 960 میلیون تومان برای توسعه کتاب و کتابخوانی (سرانه مطالعه) پیشنهاد شده و رقم پنج میلیارد و 381 میلیون تومان برای توسعه کتابخوانی با اولویت مناطق کمتر برخوردار پیشنهاد شده است. رقم پیشنهادی دولت برای حمایت از حضور بین‌المللی نویسندگان و ناشران دو میلیارد و 500 میلیون تومان برآورد شده و برای حمایت از موسسات، مجامع و کانون‌های ادبی نیز چهار میلیارد تومان از سوی دولت در نظر گرفته شده است. در این لایحه رقم 9 میلیارد تومان برای حمایت از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، رقمی حدود پنج میلیارد و 979 میلیون تومان برای حمایت از برنامه هفته کتاب و نیز مسابقات کتابخوانی و نشست‌ها و برنامه‌های مرتبط با آن پیش‌بینی شده است. در بخش بررسی کتاب پیشنهاد دولت تخصیص رقم پنج میلیارد و 600 میلیون تومان بوده و در بخش حمایت از ترجمه آثار برگزیده در بازارهای جهانی یک میلیارد و 500 میلیون تومان بودجه در نظر گرفته شده است. برای حمایت از انجمن‌های ادبی رقم یک میلیارد و 200 میلیون تومان و برای حمایت از تبلیغ و اطلاع‌رسانی کتاب نیز یک میلیارد و 800 میلیون تومان بودجه پیشنهاد شده است. همچنین دولت رقم سه میلیارد تومان برای برنامه نظارت بر موسسات انتشاراتی و نیز برنامه‌ریزی در حوزه کتاب و نشر بودجه در نظر گرفته است. در حوزه چاپ نیز رقم 10 میلیارد و 370 میلیون تومان برای ارتقای محصولات چاپی بودجه در نظر گرفته شده و برای بازرسی از چاپخانه‌ها، اعطای مجوزها و نظارت بر فعالیت صنف چاپ نیز بودجه 10 میلیارد و 374 میلیون تومانی در نظر گرفته شده است. بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش «حمایت از نشر، کتاب و مطبوعات» نسبت به سال ۹۸ حدود ۳۵ درصد رشد داشته است.

بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات

بودجه فرهنگی بزرگ‌‌ترین سازمان برون‌مرزی کشور که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است، با رشد دو درصدی مواجه شده که رقمی حدود 230 میلیارد تومان است، این درحالی است که این رقم در بودجه سال گذشته 220 میلیارد تومان بوده است. یکی از نکات قابل‌توجه بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات در سال آینده، اختصاص ردیف بودجه برای «برنامه معرفی و ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی» در خارج از کشور برای اولین بار است که رقمی حدود 76میلیارد تومان را به خود اختصاص داده است. این امر می‌تواند در راستای اجرای بیانیه گام دوم رهبر انقلاب باشد. در این اثنا در بودجه سال گذشته ردیفی برای ایجاد و حمایت از نمایندگی‌های رسمی و شعب مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای دیگر در نظر گرفته شده بود که امسال این بند ردیف بودجه حذف شده و به نظر می‌رسد فعالیت‌های مراکز این سازمان در خارج از کشور را تحت‌شعاع قرار دهد. با وجود این در بودجه سال آتی، بخش برنامه معرفی دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران در خارج از کشور نیز حذف شده است.براساس بودجه سال ۹۹، در بخش بسترسازی و ترویج زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور بودجه سه میلیارد و 400 میلیون تومان لحاظ شده که نسبت به سال 98 که رقم سه میلیارد و 30 میلیون تومان بوده، شاهد افزایش مقدار بودجه این بخش هستیم. حمایت از موسسات، نهادها، تشکل‌های مشترک، انجمن‌های دوستی و انجمن‌های علمی- آموزشی بومی در زمینه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی، ترجمه و نشر آثار فاخر و مرجع به زبان‌های دیگر و حمایت از ترجمه، تالیف و انتشار نشریات و کتب در زمینه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی، تبادل هیات‌های علمی، فرهنگی، هنری و دینی و همچنین برگزاری و حمایت از جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و همایش‌های علمی، فرهنگی و دینی و هفته‌های فرهنگی همانند بودجه سال ۹۸، در برنامه بودجه سال ۹۹ هم دیده شده است.

بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی

بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال ۹۹، رقمی حدود 201 میلیارد و 935میلیون تومان و بودجه برنامه گسترش و بهسازی کتابخانه‌های عمومی رقمی حدود 196 میلیارد و 208 میلیون تومان پیشنهاد شده است. بودجه مصوب سال 98 برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ۱۷۸ میلیارد و ۱۴۰ میلیون تومان بوده که البته نصف این بودجه همچنان تخصیص پبدا نکرده است. بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال ۹۹ حدود ۱۳ درصد رشد داشته است.

بودجه فرهنگستان زبان و ادب فارسی

بودجه پیشنهادی فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای سال 99، رقمی حدود 28 میلیارد و 685 میلیون تومان است، در حالی که رقم مصوب در سال 98 برای این فرهنگستان، حدود ۱۷ میلیارد و ۶۵۱ میلیون تومان بود. بودجه مصوب شده برای تقویت و پاسداری زبان و ادب فارسی در سال 98 رقمی حدود 12 میلیارد و 861 میلیون تومان بود، در حالی که این رقم برای سال 99 تا حدود رقم 20 میلیارد و 735 میلیون تومان افزایش یافته است. بودجه فرهنگستان زبان و ادب فارسی ۶۴ درصد رشد داشته است.

بودجه بنیاد سعدی

بودجه پیشنهادی سال 99 برای بنیاد سعدی رقمی حدود 14 میلیارد تومان برآورد شده است، اما در بودجه پیشنهادی سال ۹۸، برای این بنیاد ۱۲ میلیارد و 760 میلیون تومان تخصیص یافت. همچنین بودجه برنامه آموزش زبان فارسی به دانشجویان خارجی سه میلیارد و 435 میلیون تومان برآورد شده است. بودجه «بنیاد سعدی» ۱۰ درصد شاهد رشد بوده است.

کاهش ۸۰ درصدی بودجه قرآنی

در این لایحه مبلغ بودجه فعالیت‌های قرآنی با عنوان بودجه «صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی» در سال ۱۳۹۹ به مبلغ ۲۰ میلیارد تومان از سوی دولت پیشنهاد شده که این مبلغ در مقایسه با بودجه ۱۰۰ میلیارد تومانی امسال ۸۰ درصد کاهش داشته است. البته بودجه قرآن سال ۱۳۹۸ هم از سوی دولت به مبلغ ۴۰ میلیارد تومان پیشنهاد شده بود که با‌ پیگیری برخی نمایندگان سازمان برنامه و بودجه آن را به مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان افزایش داد که البته فعلا ریالی از آن هم پرداخت نشده است.

بودجه فرهنگ عمومی

بودجه فرهنگ عمومی کشور که ذیل بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعریف شده، کاهش پنج درصدی داشته است. این آیتم رقمی حدود 19 میلیارد و 16 میلیون تومان را به خود اختصاص داده که نسبت به مورد مشابه امسال کاهش یافته است، درحالی که بودجه فرهنگ عمومی کشور در سال ۹۸، 20 میلیارد و 100 میلیون تومان بوده است. امسال برای بودجه فرهنگ عمومی با عنوان «برنامه راهبردی ارتقای فرهنگ عمومی» مواردی نظیر حمایت از آثار هنری و فرهنگی مروج سبک زندگی ایرانی- اسلامی، حمایت از اجرای مصوبات فرهنگ عمومی، حمایت از ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی در رویدادهای فرهنگی و هنری و درنهایت حمایت از فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی مطرح شده است. با وجود این، در برنامه بودجه سال آینده، فرهنگ عمومی با عنوان «برنامه ارتقای فرهنگ عمومی» در ذیل حمایت از اجرای مصوبات شورای فرهنگ عمومی با ردیف بودجه 13 میلیارد تومان و حمایت از فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی با ردیف بودجه 6 میلیارد و 16 میلیون تومان پیشنهاد شده است، بنابراین حمایت از آثار هنری و فرهنگی مروج سبک زندگی ایرانی- اسلامی و حمایت از ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی در رویدادهای فرهنگی و هنری در بودجه سال ۹۹ جایی نخواهد داشت.

کاهش ۱۰۰ میلیاردی بودجه سازمان صداوسیما

طبق لایحه بودجه سال ۹۹ رقم پیشنهادی سازمان صداوسیما نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. مطابق داده‌های درج‌شده در جدول تطبیقی «بودجه دستگاه‌های سیاستگذار» در لایحه تقدیمی از سوی دولت، بودجه مصوب صداوسیما در سال ۹۸، یک‌هزار و ۸۴۲ میلیارد تومان بوده است، اما بودجه این سازمان برای سال ۹۹، رقم یک هزار و ۷۴۵ میلیارد تومان برآورد شده که بر این اساس بودجه پیشنهادی سال آینده نسبت به بودجه مصوب سال‌جاری، حدود 100میلیارد تومان کاهش یافته است.در جزئیات بودجه پیشنهادی سازمان صداوسیما برای سال ۹۹ بیشترین سهم به «تامین، تولید و پخش برنامه‌های سراسری سیما» اختصاص یافته که با رقمی حدود ۷۰۱ میلیارد تومان، بیشترین میزان بودجه هزینه‌ای صداوسیما را به خود اختصاص داده‌اند. بودجه مصوب این بخش در سال ۹۸ حدود ۷۳۹ میلیارد تومان بوده است. «تولید و پخش برنامه‌های صداوسیمای استانی» با بودجه ۵۳۸ میلیارد تومانی در ردیف دوم فهرست بودجه پیشنهاد سازمان صداوسیما در سال ۹۹ قرار گرفته و بودجه مصوب این بخش در سال ۹۸ حدود ۵۷۰ میلیارد تومان بوده است. بعد از این دو بخش، «گسترش فعالیت‌های رسانه‌ای برون‌مرزی» در جایگاه سوم قرار دارد که بیشترین بودجه صداوسیما را به خود اختصاص می‌دهد. بودجه این بخش در لایحه پیشنهادی ۹۹، حدود ۲۷۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده، در حالی‌که بودجه مصوب ۹۸ برای این بخش ۲۸۴ میلیارد تومان بوده است. کاهش مشهود سهم سازمان صداوسیما در لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه سال ۹۹ در صورت مصوب شدن این لایحه در مجلس، مشکلات مالی رسانه ملی در سال آینده را بیش از پیش خواهد کرد.