بازار سرمایه طی دو سال گذشته با افزایش چشمگیر کدهای فعال حقیقی مواجه شده است. اگرچه توسعه بازار سرمایه و افزایش بازیگران آن را می‌توان نشانه‌ای از بالا رفتن ضریب نفوذ بورس در جامعه دانست و آن را شاخصی مثبت ارزیابی کرد اما در صورتی که ورود مردم به بازار سرمایه بدون آموزش صورت گیرد به ویژه در موقعیت‌های خاص هیجان را بر تحلیل چیره خواهد کرد و بدین‌ترتیب این شاخص مثبت، خلاف جهت عمل می‌کند. آنچه از سال گذشته بدین سو در بازار سرمایه ایران رخ داده نیز مبین همین واقعیت است؛ خرید و فروش‌های هیجانی و خالی از تحلیل. طی سه ماه گذشته بازار سرمایه با صفوف فروش قفل‌شده سنگینی روبه‌رو بوده است. اگرچه مهم‌ترین دلیل آن را می‌توان اعمال دامنه نوسان نامتقارن از سوی سازمان بورس دانست اما با متقارن شدن دامنه در بازه مثبت و منفی ۵ درصد از هفته گذشته این روند همچنان ادامه یافته و به نمادهای ارزنده نیز سرایت کرده است، به نحوی که حتی گزارش‌های مثبت ۱۲ ماهه، رشد قیمت‌های جهانی، افشای اطلاعات مثبت نمادها و ثبات نرخ متغیر مهم دلار نیز نتوانسته است در برابر این هیجان فروش مقاومت کند. در همین حال دولتمردان و مدیران سازمان بورس نیز به جای حمایت واقعی از منافع بازار سرمایه، عموما به دنبال اقدامات نمایشی بوده‌اند که همین عملکرد نیز بر بی‌اعتمادی سهامداران افزوده است، به نحوی که تقارن دوباره دامنه نوسان و کاهش حجم مبنا تنها به عنوان فرصتی برای خروج شناسایی شد و کدهای حقیقی تازه‌وارد را برای فرار از بازار ترغیب کرد. ناظران بازار سرمایه بر این باورند که تعداد سهامداران خرد بازار سرمایه به اندازه‌ای افزایش یافته که بتواند بر جهت بازار اثر بگذارد و آن را در مسیر منفی یا مثبت پیش ببرد. با این حال در شرایط کنونی سهامداران میان نمادها و سهم‌های ارزنده و غیرارزنده بازار تفاوتی قائل نمی‌شوند و همزمان با ابهامات سیاسی و اقتصادی بیش از آنکه به خرید یا دست‌کم نگهداری سهام ارزنده متمایل باشند، به فروش سهم و خارج کردن سرمایه‌های خود از بازار تمایل دارند. این در حالی است که افت شدیدی برای نرخ ارز پیش‌بینی نمی‌شود و در عین حال گزارش‌های منتشرشده شرکت‌ها غالبا مثبت بوده است. در این میان البته نیاز است تا سازمان بورس و متولیان امر نیز برای فیصله دادن به مشکل صفوف فروش بازار تمهیدات جدی‌تری بیندیشند.
تداوم عقبگرد شاخص‌های بازار
روز گذشته شاخص کل بازار سرمایه ۲۷ هزار و ۵۴۰ واحد معادل ۳۸/۲ درصد کاهش یافت و بالاخره در سطح یک میلیون و ۱۲۷ هزار و ۳۰۴ واحد متوقف شد. در همین حال شاخص هم‌وزن نیز در ادامه مسیر نزولی چند ماه گذشته گام برداشت و چهار هزار و ۸۹۵ واحد معادل ۲۳/۱ درصد عقب نشست. در همین حال شاخص‌های آزاد شناور، بازار اول و بازار دوم نیز به ترتیب معادل ۸۸/۱، ۶۸/۲ و ۰۲/۲ درصد افت کردند. روز گذشته شاخص‌سازان نیز نتوانستند بر فشار فروش کلیت بازار غلبه کنند و منفی شدند. در این روز نمادهای فملی، فارس، کگل، شستا، کچاد، تاپیکو و شپنا بیشترین تاثیر منفی را در شاخص کل داشتند.
همچنین برکت، شستا، خودرو، فملی، خساپا، ثامید و اپال در صدر پرتراکنش‌ترین نمادهای بورسی قرار گرفتند. بورس در این روز معاملاتی به ارزش چهار هزار و ۲۶۳ میلیارد تومان را به ثبت رساند. فرابورس هم روز گذشته با افت ۱۲۳ واحدی شاخص مواجه شد. در این بازار نماد بپاس بیشترین تاثیر مثبت و نمادهای آریا، زاگرس، هرمز، شگویا، ذوب و صبا بیشترین تاثیر منفی را در شاخص داشتند. در همین حال فگستر، فتوسا، ساوه، کرمان، وسپهر، شگویا و بپاس پرتراکنش‌ترین نمادهای فرابورسی بودند. فرابورس در این روز، معاملاتی به ارزش سه هزار و ۷۸۱ میلیارد تومان را ثبت کرد. روز گذشته بازار سرمایه بیشترین خروج پول حقیقی از چهاردهم بهمن ماه سال گذشته به این سو را ثبت کرد که بیشترین میزان آن، سهم نماد وملل و گروه بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری شد. در همین حال اما صندوق‌های با درآمد ثابت شاهد افزایش ورود پول حقیقی‌ها بودند. در این روز ۲۳۳ میلیارد تومان پول حقیقی به این صندوق‌ها همتراز با ورودی پول در چهارم اردیبهشت ماه ثبت شد. در همین حال ارزش معاملات خرد بازار به دو هزار و ۹۷ میلیارد تومان رسید که نسبت به روز چهارشنبه با کاهش ۴/۳ درصدی همراه بود.
بی‌اعتمادی سهامداران
مهدی سوری*- شرایط عمومی بازار سرمایه چند ماهی است که عملا هیچ‌گونه تغییری را تجربه نکرده است. بی‌اعتمادی و دلزدگی نسبت به عملکرد مسوولان خارج از بازار که روند داخل بورس را تحت‌تاثیر قرار داده، سبب شده است که سهامداران خرد تمایل زیادی به فروش سهم در هر قیمتی داشته باشند. این دسته از بازیگران بازار تنها در پی خارج کردن پول خود هستند و طبعا احتمال بازگشت دوباره آنان به بازار سرمایه بسیار ضعیف است. تصمیمات زیادی طی این مدت اتخاذ شده و تلاش شده است که حمایت‌های زیادی از بازار سرمایه انجام شود اما از آنجا که این حمایت‌ها شاخص اصلی یعنی اطمینان سهامداران را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد عملا باعث هدررفت منابع زیادی شده است. در حال حاضر افزایش قیمت‌های جهانی، امیدواری به گشایش مبادلات بین‌المللی و کاهش شدید سطح قیمت‌ها باعث شده است که بازار سرمایه نسبت به هر زمان دیگری طی یک سال گذشته از نظر بنیادی در سطوح ارزندگی بهتری قرار داشته باشد. در این صورت اگر اقدامات مثبتی از سوی مسوولان، تصمیم‌گیران و نهادهای موثر بر بازار سرمایه صورت گیرد می‌تواند برای بازار بازگشت خوبی را رقم بزند؛ در این صورت به دلیل سطح بالای ارزندگی، بازار تا چند ماه آینده متعادل خواهد شد و قاعدتا سطوح قیمتی بالاتری را خواهد دید. اما اگر اقدامات مثبتی برای بازار صورت نگیرد عملکرد فرسایشی آن ادامه می‌یابد. اما درباره روند خروج پول حقیقی که روز گذشته نیز شاهد افزایش میزان آن بودیم، توجه به نکته‌ای لازم است؛ اگر ما در روزی شاهد افزایش خروج پول حقیقی هستیم لزوما نشانه بدی نیست. باید توجه داشت که طی روزهای قبل هم این پول حقیقی تمایل به خروج داشته است اما در سمت خریدار کسی نبوده است تا معامله انجام شود. در واقع روند بازار در چنین روزهایی نشان می‌دهد که حقوقی‌ها در سمت تقاضا ظاهر شده‌اند. اما فارغ از همه این موارد، آنچه مهم است مساله تمایل سهامداران به فروش است؛ در حال حاضر حدود ۴۰۰ نماد مدت‌هاست در صفوف فروش قفل شده‌اند و قاعدتا سهامداران آنها هر روز کلافه‌تر و عصبانی‌تر می‌شوند. اتفاق منفی دیگری که این روزها در بازار رخ می‌دهد، بازگشایی سهم‌های کوچک با درصد افت بسیار بالاست. تحلیل اشتباهی پشت این نوع بازگشایی است مبنی بر اینکه گمان می‌کنند اگر سهمی ۴۰ درصد افت کند، قیمت آن نماد برای بازار جذاب می‌شود و سرمایه‌گذاران دیگر اقدام به فروش نمی‌کنند و سمت تقاضا با تحرکات مثبت روبه‌رو می‌شود. در صورتی که به شاخص اصلی توجهی نمی‌شود؛ شاخص اصلی اکنون ترس و بی‌اعتمادی سهامداران است که اتفاقا هر چه افت قیمت‌ها در زمان بازگشایی بیشتر باشد این ترس نیز افزایش می‌یابد. شاهد آن بوده‌ایم نمادی که حتی با ۴۰ درصد افت قیمت بازگشایی شده همچنان با صف فروش سنگین مواجه بوده است. در جمع‌بندی این موارد باید گفت اقدامات حمایتی صرفا در شرایطی مفید خواهند بود که بتوانند اعتماد را به بازیگران بازار باز گردانند. من هم در همین رابطه طرحی را تدوین کرده‌ام که برای رییس سازمان بورس ارسال خواهم کرد و جزئیات آن را در اختیار رسانه‌ها نیز قرار خواهم داد. در صورتی که این اقدامات حمایتی به شکل صحیح انجام شود، به واسطه شرایط بنیادی خوب، بازار امکان برگشت را دارد اما اگر این اقدامات صورت نگیرد هیچ گونه اصلاح قیمتی، بازار را جذاب نخواهد کرد.
* تحلیلگر بازار سرمایه