شاخص کل بورس تهران درحالی به مرز دو‌میلیون واحد نزدیک می‌شود که هنوز حضور شرکت‌های خصوصی در این بازار شتاب لازم به خود نگرفته است. این اتفاق می‌تواند از یک‌سو به اطمینان‌نداشتن صددرصدی کارآفرینان به بازار سهام و رشد آن مربوط باشد و از سوی دیگر به ناآشنایی برخی از آنها به مفاهیم بورسی. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که روزانه فقط ١٠درصد از حجم کل معاملات بورس و فرابورس مربوط به پول جدید است.
آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران به «شهروند» می‌گوید: «در ماه‌های اخیر حجم پولی که وارد بازارهای مسکن و خودرو شد هم، کم نبود اما کمتر کسی نگران ریزش قیمت‌ها در این بازارها شد؛ اینکه چرا برخی از کارآفرینان نگران متورم‌شدن شاخص کل و احتمال ریزش آن هستند، بیشتر به شناخت‌نداشتن از عملکرد بورس و وظیفه‌اش در اقتصاد مربوط می‌شود. از سوی دیگر دولت باید با ورود عرضه‌های جدید، بتواند فرصت‌های بیشتر و متنوع‌تری برای سرمایه‌گذاری در بورس ایجاد کند. باید توجه داشته باشیم که ورود پول جدید به بورس، نشان‌دهنده امیدواری به سوددهی بازار است.» عباس آرگون، عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران نیز با تأکید بر اینکه باید فرصت جذب پول واردشده به بورس ایجاد شود، به «شهروند» می‌گوید: «وقتی سهام خریدوفروش می‌شود، هیچ پولی وارد شرکت نمی‌شود. عکس این ماجرا زمانی رخ می‌دهد که شرکت‌های حاضر در بورس بتوانند از آورده نقدی یعنی پولی که از مردم می‌گیرند، سرمایه خود را بالا ببرند و طرح‌های توسعه‌ای‌شان را پیش بگیرند. در واقع باید هدایت پول به سمت بنگاه‌ها رقم بخورد.»
بورس، تولیدکنندگان را جذب می‌کند؟
دولت دوازدهم در ماه‌های گذشته از رونق بورس به‌عنوان راهی برای افزایش تولید و بهبود رشد اقتصادی یاد کرده است. مدیرعامل فرابورس ایران گفته است که از ابتدای امسال تاکنون (اواخر تیرماه ٩٩) بیش از ۴۰هزار‌میلیارد تومان پول جدید وارد بازار بورس شده است. به گفته امیر‌هامونی در این مدت، بازدهی بیش از ۱۶۰درصدی در بورس به ثبت رسیده و ارزش بازاری و ثروت عموم مردم در بورس به ۷هزار و ۷۰۰تریلیون تومان افزایش یافته است. این حجم نقدینگی اما تنها درصورتی می‌تواند به رونق اقتصادی کمک کند که وارد چرخه تولید شود؛ در غیراین صورت احتمال زیادی دارد که سر از بازارهای مختلف درآورد و در آینده با افزایش نقدینگی سرگردان، شتاب رشد تورم را بیش از حالا سرعت ببخشد.
زهرا کریمی، اقتصاددان با هشدار در این‌باره گفته است: «نباید انتظار داشت صرفا رونق بورس منجر به رونق اقتصادی شود. در همه جای دنیا، بازار بورس از عملکرد اقتصاد تبعیت می‌کند، نه برعکس. اگر اقتصاد خوب عمل نکند و بی‌ثباتی‌ها، تغییر قوانین، تحریم‌ها و ارتباط‌نداشتن با بازارهای بین‌المللی تداوم داشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت با رونق بورس هم رونق اقتصادی رقم بخورد.» البته آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران معتقد است پولی که وارد بازار سرمایه شده، به بخش‌های تولیدی خواهد رسید.
او به «شهروند» می‌گوید: «ورود پول جدید به بازار سرمایه نشان‌دهنده افزایش امیدواری و آگاهی فعالان اقتصادی نسبت به این بازار است. البته باید توجه داشته باشیم که اگر نقدینگی به سمت تولید حرکت کند، آن‌زمان اقتصاد کشور بورس‌محور خواهد شد. این مهم هم بستگی به توجه به تأمین مالی از طریق معرفی اوراق بهادار جدید توسط دولت دارد.» هادی حق‌شناس، صاحب‌نظر اقتصادی هم با بیان اینکه درحال حاضر ارزش سهام بنگاه‌ها درحال جا‌به‌جایی است، می‌گوید: «رشد شاخص کل به دلیل سفته‌بازی یا بورس‌بازی اتفاق نیفتاده است و نقدینگی جذب‌شده به سمت بخش مولد خواهد رفت، البته اینکه بخشی از فعالان بخش خصوصی نسبت به حضور در بازار سرمایه نگران هستند، به دلیل نداشتن عمق بازار است که آن هم از پایین‌بودن سهم شرکت‌های خصوصی نسبت به شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی در این بازار دارد.»
اهمیت تأمین مالی از طریق معرفی اوراق بهادار
تمرکز بازار سرمایه ایران درحال حاضر بیشتر معطوف به خریدوفروش سهام شده است، نه ورود شرکت‌های جدید و عرضه اولیه‌ها که می‌تواند عمق بورس را افزایش دهد و این اطمینان را در صاحبان بنگاه‌های اقتصادی ایجاد کند که برای افزایش سرمایه خود به سمت بورس حرکت کنند. عباس آرگون، فعال اقتصادی به «شهروند» می‌گوید: «وقتی مردم را تشویق می‌کنیم پول را به بازار سرمایه بیاورند، باید فرصت جذب این پول هم فراهم شود. وقتی سهام خریدوفروش می‌شود، هیچ پولی وارد شرکت نمی‌شود اما اگر شرکت‌های حاضر در بورس بگویند که از آورده نقدی بورس، افزایش سرمایه خواهند داد، آن‌زمان خواهند توانست طرح‌های توسعه‌ای‌شان را پیش بگیرند.» آرگون ادامه می‌دهد: «بهترین حالت این است که پول یا از طریق افزایش سرمایه شرکت‌ها در بورس یا از طریق سلب حق تقدم و صرف سهام به دست بیاید. باید شرکت‌های جدیدی وارد بازار سرمایه شود و نقدینگی جذب‌شده به سمت بنگاه‌ها برود. دولت باید زمینه حضور شرکت‌های خصوصی را تسهیل کند و تقاضا برای سهام را پاسخ بدهد.»
بغزیان با بیان اینکه با ورود شرکت‌های جدید و افزایش عرضه اولیه‌ها، عمق بازار سرمایه افزایش پیدا خواهد کرد، به تأمین مالی از طریق معرفی اوراق بهادار جدید تأکید می‌کند و می‌گوید: «این اوراق می‌تواند برای تأمین مالی یک پروژه مورد استفاده قرار بگیرد. باید این مسأله از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری‌ها ارایه شود که البته هنوز جا نیفتاده است. کاری که این بخش‌ها کرده‌اند، بیشتر خریدوفروش ثانویه بوده و مردم هم آن را بیشتر می‌شناسند؛ این درحالی است که عملکرد اصلی بورس باید تأمین مالی باشد که آن هم از طریق معرفی اوراق بهادار و ابزارهای جدیدی که باعث جذب وجوه سرمایه‌گذاری به سمت سرمایه‌گذاری مولد شود، امکان‌پذیر است.»
درحال حاضر شاخص کل بورس تهران به مرز دو‌میلیون واحد نزدیک شده و بازدهی این بازار نیز طی هفته‌های گذشته به غیر از مقاطعی کوتاه، بیشتر از همه بازارهای موازی بوده است. مردم به بورس روی خوش نشان داده‌اند و دولت نیز بر رونق بیشتر این بازار تأکید دارد اما نکته مهم این است که نقدینگی جذب‌شده به سمت تولید حرکت کند و بتواند فعالان بخش خصوصی را به حضور در بورس ترغیب کند.