سیاست‌های توسعه ای به جای سیاست های محدودکننده

عدنان موسی‌پور
رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران
مهم‌ترین کاری که برای رونق تولید باید انجام شود این است که سیاستگذار تکلیف خودش را مشخص کند یعنی سیاست و خط مشی مشخص شود.
قرار است چگونه رفتار کنند؟ آیا قرار است برای رونق تولید گامی برداشته شود؟ همه می‌دانیم که برای تحقق امرِ رونق تولید، عوامل مختلفی دخیل هستند. برای مثال نمی‌توانید دنبال رونق تولید باشید مگر اینکه صادرات را تقویت کنید، مگر اینکه مشکلات بانکی را حل کنید، مگر اینکه فضای کسب‌وکار را آرامش ببخشید و بسیاری از دیگر کارها که باید انجام شود.
 پس باید تکلیف ما مشخص شود. قرار نیست سالی به‌نام «رونق تولید» نامگذاری شود اما هیچ تغییری در رفتارها صورت نگیرد. باید چالش‌های مربوط به این عرصه را برطرف کرد. سیاستگذار باید به جای سیاستِ محدودکننده به‌دنبال سیاست توسعه‌ای باشد. یعنی باید کارهایی انجام بدهیم که در این سال‌ها انجام نشده و حتی در برخی موارد باید کارهایی که در گذشته انجام شده، برعکسش انجام شود یا اصلاح شود. این جریان به قوانین نیز مربوط
می‌شود.
 در نتیجه باید قوانین را اصلاح کنیم تا بتوانیم به رونق تولید دست پیدا کنیم. بنابراین موانعی که وجود دارد باید از جانب سیاستگذاران برداشته شود. در این مدت هنوز تفاوت خاصی احساس نشده است. بنابراین  باید اقدامات هر چه سریعتر صورت بگیرد تا شرایط بهبود پیدا کند و به سمت رونق تولید گام برداریم.

هدایت نقدینگی به سمت تولید

بهرام شکوری
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران
شاید اگر تولیدکنندگان با مانع‌های داخلی مواجه نشوند، به راحتی رونق در تولید ایجاد شود. واقعیت این است که دخالت‌های گاه و بیگاه است که مانع رونق در تولید می‌شود. اگر بخواهیم کمکی برای تولید باشیم همه باید همت کنیم و موانع را از سر راه تولید برداریم. بخشی از این مسأله با اصلاح قوانین، بخشی دیگر با تغییر قوانین یا حذف آنها و بخشی هم با ایجاد قوانین خوب، انجام خواهد شد. مثلاً اجرایی شدنِ قانونِ بهبود در فضای کسب‌وکار یا رفع موانع تولید می‌تواند کمک بزرگی به این مسأله باشد. این‌ها قوانین خوبی هستند که وضع شده اما به درستی اجرا نشده است. بعضی از قوانین هم مخل تولید هستند، باید از اجرای آنها جلوگیری کرد. در نهایت باید بستر را به گونه‌ای فراهم کرد که تولیدکننده بتواند در فضای آرام و امن تولید خود را سامان بدهد. واقعیت این است که فقط پول نمی‌تواند مشکل تولیدکننده را حل کند. ما حجم زیادی از نقدینگی در دست مردم داریم، اگر بتوانیم فعالیت‌های اقتصادی را سودآور کنیم و به عبارتی بستر را برای فعالیت‌های اقتصادی مهیا کنیم خیلی از پول‌های سرگردانی که برای مثال به سراغ دلار می‌رود، روانه تولید می‌شود و رونق تولید را به همراه خواهد داشت. در حال حاضر حجم نقدینگی بالای 150 تا 160 میلیارد دلار است. اگر بتوانیم با سودآور کردنِ تولید، این پول را به سمت تولید هدایت کنیم، اتفاق‌های بسیار خوب و بزرگی می‌افتد. در نتیجه قوانین و سیاستگذاری‌ها نقش مهمی را ایفا می کند. اما برای تولیدکننده باید مشوق هم ایجاد کرد. اگر موانع را برداریم، بخش خصوصی کارش را بلد است و می‌داند چطور تولید کند و به سود برسد. حتی در شرایطِ بد تحریم، بخش خصوصی می‌داند چه کار کند تا به سود برسد فقط باید موانع را از پیش پایش برداشت.

گردشگری ، دروازه تولید ثروت

احمد اصغری قاجاری
رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر
گردشگری می‌تواند یکی از بخش‌های مهم برای رونق تولید باشد. برای مثال می‌توان از صنایع دستی کشور برای حمایت از تولید داخلی استفاده کرد. باید بتوانیم محصولات و کالاهای غیرنفتی را جایگزین صنعت نفت کنیم. این امری است که بخش خصوصی نیز برای آن تلاش می‌کند. این مسأله را در سه محور می‌توان مورد بررسی قرار داد. مقام معظم رهبری در زمینه رونق تولید، تأکید بر تولید ثروت داشتند. یکی از مباحثی که می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد حوزه گردشگری است. در حال حاضر می‌توانیم با کمترین هزینه بیشترین توریست داخلی و خارجی را داشته باشیم. دولت هم در این زمینه گام‌های مؤثری برداشته و خدمات شایسته‌ای داشته نظیر وام‌هایی که به این امر اختصاص داده است. از طرف دیگر ما در بحث میراث فرهنگی هم می‌توانیم تولید ثروت داشته باشیم. ثبت میراث ملی امری است که می‌تواند به جذب گردشگر خارجی و در نتیجه تولید ثروت کمک کند. و اما مهمترین مسأله، صنایع دستی است. ما در زمینه صنایع دستی در دنیا حرف‌هایی برای گفتن داریم. دلیلش هم این است که از گروه‌ها و قومیت‌های مختلفی برخورداریم. در نتیجه در این عرصه هم اگر حمایت‌هایی صورت بگیرد، بازارهای قدرتمندی خواهیم داشت. جالب اینجاست که این امر هزینه بسیار کمی را به همراه خواهد داشت. در حال حاضر برخی استان‌ها نظیر استان تهران فعالیت‌هایی در این زمینه داشته است که می‌تواند به رونق تولید کمک کند. در نتیجه حوزه گردشگری هم می‌تواند در جنبه‌های مختلف به رونق تولید کمک کند. حمایت‌هایی که تاکنون از این حوزه صورت گرفته در حال اثربخشی است و بزودی شاهد تغییرات بزرگی در این زمینه خواهیم بود.

نیاز 4 برابری بنگاه‌های اقتصادی به نقدینگی

ابوالفضل روغنی گلپایگانی
رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران
رونق تولید مقدمات و ریشه‌هایی دارد که اگر مورد توجه قرار نگیرد، هیچگاه به منصه ظهور نمی‌رسد. نخست اینکه ثبات اقتصادی می‌خواهد. در وهله دوم باید به مقوله مهم نقدینگی توجه کرد. بنگاه‌های اقتصادی با توجه به نوسانات شدید نرخ ارز، نیازشان به نقدینگی تقریباً چهاربرابر شده است. پس مشکل نقدینگی ما تقریباً چهاربرابر شده است. این فاکتور باید به‌صورت دقیق مورد توجه قرار بگیرد. موضوع سوم هم این است که با توجه به تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای که علیه کشور آغاز شده، باید شرایط تحریم و جنگ را هم در نظر بگیریم. یعنی شرایط را باید آنقدر باثبات و سهل کنیم که تولیدکنندگان پشت درهای گمرک و اداره‌های دولتی اسیر نشوند. در همین راستا باید تغییر در رفتار گمرکات کشور را در دستور کار خود قرار بدهیم. گمرکات کشور حتماً باید مورد بازنگری قرار بگیرند و شرایط را عوض کنند. واردکننده نباید زیاد در گمرک معطل بماند؛ وقتی زیاد در گمرک می‌ماند، کالایش مستهلک می‌شود. موضوع بعدی، شرایط بسیار سختگیرانه بانک‌ها است. بانک‌ها به‌دنبال هر بهانه‌ای می‌گردند تا به تولیدکنندگان وام ندهند. متأسفانه برخی از قوانین هم باعث شده که بانک‌ها به هیچوجه همراهی نداشته باشند. در شرایط امروز، می‌بینیم بانک‌ها به هر وسیله‌ای متوسل می‌شوند تا سنگی پیش پای تولیدکننده بگذارند. از طرف دیگر، رهبری رونق تولید را در دستور کار سال 98 قرار داده‌اند، در نتیجه باید کارهایی در همین راستا صورت بگیرد. یکی از کارهایی که در این راستا باید انجام شود، تسهیل کردنِ امر صادرات است. این روزها متأسفانه به‌صورت لحظه‌ای بخشنامه ایجاد می‌شود. پس به ثبات در قوانین نیاز داریم تا شرایط تسهیل شود. البته بسیاری موارد دیگر نیز وجود دارد اما این‌ها کلیت ماجرا هستند.

تحریم‌های داخلی ، آفت اصلی تولید

مجتبی بهاروند
رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک اتاق ایران
کارهای مختلفی را می‌توان برای رونق تولید انجام داد. البته در حال حاضر به لحاظ شرایط بین‌المللی وضعیتی داریم که امکان انجام خیلی از کارها برایمان وجود ندارد. اما اکنون به‌رغم تحریم و مشکلاتِ خارجی بسیاری که داریم، همچنان یک تحریم داخلی داریم که به اداره‌هایی مربوط می‌شود که با صنعت و واحدهای اقتصادی در ارتباط هستند. این اداره‌ها ظاهراً زیاد متوجه مسائلی نظیر تحریم و رکود نیستند. برخی از اداره‌ها نظیر اداره دارایی اصلاً به این حرف‌ها اهمیت نمی‌دهد. سازمان تأمین اجتماعی و  اداره گمرک از دیگر اداره‌هایی هستند که گویی متوجه تحریم نیستند. اغلب اداره‌ها شرایطی را برای واحدهای اقتصادی در نظر می‌گیرند که مشخص است جنگ اقتصادی را در نظر نگرفته‌اند. گاهی با یک موضوع خاص و کوچک، گمرک شما را در فهرست سیاه قرار می‌دهد. گاهی صرفاً یک اشتباه صورت گرفته اما باز هم شما در فهرست سیاه قرار داده می‌شوید. گاهی هم باید کالاها چندین روز در واگن بخوابد تا شما بتوانید ثابت کنید اشتباه صورت گرفته‌ است. پس مهم‌ترین کار برای رونق اقتصاد و تولید، با توجه به شرایط موجود این است که دست این اداره‌ها از سر تولید کوتاه شود. اما موضوعات دیگری هم وجود دارد. برای مثال کمک‌های بلاعوض یا وام‌های بدون بهره می‌تواند کمک بزرگی برای رونق تولید باشد اما با توجه به شرایط این موضوعات امکانپذیر نیست. اما مسائلی نظیر اصلاح سیستم بانکی همچنان وجود دارد. اقتصاد ما به اصلاحات ساختاری نیاز دارد تا بتوانیم به رونق تولید دست پیدا کنیم.

اقتصاد زیرزمینی مانع رونق تولید

رضا پدیدار
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی و پتروشیمی
مهم‌ترین موضوع برای رونق تولید، شفاف‌سازی اقتصادی است. بخشی از اقتصاد ایران به لحاظ عارضه‌هایی که از گذشته تا به امروز داشته‌ایم، اقتصاد زیرزمینی بوده است. این اقتصاد زیرزمینی به‌رغم توسعه فضای مجازی و مکانیزم‌های کنترلی سازمان‌های مختلف هنوز فعال است و در نتیجه مانع از رونق می‌شود. یکی از مسائل مهم دیگر این است که با مداخله‌ها در فعالیت‌های اقتصادی مواجه هستیم. بخش خصوصی عرصه زیادی برای خودنمایی در زمینه رونق تولید ندارد. مقامات ارشد کشور باید فکری به حال این مسأله کنند و به عبارتی تکلیف را روشن کنند تا به توسعه و رونق اقتصادی برسیم. مسأله دیگر این است که دولت باید حمایت‌هایی را داشته باشد تا فعالان اقتصادی بتوانند مسیر تولید را طی کنند. برای مثال در خیلی از کشورهای توسعه‌یافته که رونق تولید را دارند، اعتمادسازی کرده‌اند. این اعتمادسازی عمدتاً نسل جوان را در بر می‌گیرد. اعتمادسازی و حمایت باید همراه با هم باشد. مثلاً در کشورهای توسعه‌یافته زمینی را در اختیار کارشناسان کشاورزی قرار می‌دهند و به آنها می‌گویند اگر ظرف مدتی مشخص به تولید معینی برسند، اجاره زمین رایگان خواهد شد یا آب و برق با تخفیف همراه شده یا حتی معاف از مالیات می‌شوند. پس ما هم اگر بخواهیم به سمت رونق تولید برویم، باید مشوق‌هایی را ایجاد کنیم. به هر حال نقطه شروع به نظر من خود دولت است. در حال حاضر پتانسیل و ظرفیتی داریم که خالی مانده و باید این ظرفیت را پر کنیم. برای مثال در حوزه انرژی تنها از 30 درصد از ظرفیتمان استفاده می‌کنیم. باید بتوانیم از این ظرفیت خالی بهره بگیریم. این اتفاقات هم باید هرچه سریعتر انجام شود، پیش از آنکه با تعطیلی مؤسسه‌ها و شرکت‌ها مواجه شویم. در نهایت تأکید بر فساد سیستمی در کشور دارم. برای مثال رشوه گرفتن معضلی است که در امر تولید خلل ایجاد می‌کند. این فساد سیستمی بلای جان اقتصاد است و تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بوروکراسی مانع اصلی است

مسعود بنابیان
رئیس کمیسیون حاکمیت شرکتی و مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اتاق
اصلی‌ترین مشکلی که واحدهای تولیدی در حال حاضر با آن مواجه هستند، تأمین مواد اولیه است. ما در حال حاضر با تحریم‌های خارجی مواجه هستیم و در نتیجه نمی‌توانیم به راحتی مواد اولیه را از خارج از کشور تأمین کنیم. اما متأسفانه در داخل کشور نیز با تحریم دیگری مواجه هستیم که همان سیستم بوروکراسی سامانه تجارت است. برای مثال ثبت سفارش از سه ماه به شش ماه تمدید شده است؛ این ایراد بزرگی به شمار می‌آید. یعنی خودمان تصدیق کرده‌ایم که امکان واردات در سه ماه محقق نیست. پس تأمین مواد اولیه چیزی بین هفت تا هشت ماه طول می‌کشد. جالب است که هر بار نیز باید این مراحل پیچیده برای امضاهای متعدد را طی کنیم. این یعنی سرمایه در یک قسمت می‌خوابد و نمی‌تواند به رونق تولید بینجامد. مشکل دیگر، ارز است. حتی با در نظر گرفتنِ ارزِ نیمایی، باز هم سرمایه در گردشی که واحدهای تولید نیاز دارند سه برابر شده است. پارسال وقتی واردات انجام می‌دادیم، نهایتاً در دو یا سه هفته انجام می‌شد اما اکنون فرایند واردات از لحظه‌ای که خرید انجام می‌شود، بسیار پرهزینه و طولانی‌مدت شده است. پس باید در زمینه تأمین مواد اولیه واحدهای تولیدی کارهایی انجام داد تا شرایط بهبود پیدا کند. واردات نهایتاً باید یک ماهه انجام شود. این‌ها مسائلی است که به کشورهای خارجی مربوط نیست، بخشنامه‌های داخلی است که مشکل ایجاد می‌کند. پس باید این بخشنامه‌ها را اصلاح کرد. برای تأمین مواد اولیه می‌توان بوروکراسی را کاهش داد و در نتیجه به رونق تولید کمک کرد. هرچند نقدینگی خودش یک معضل است اما بوروکراسی معضلی بزرگتر است که راحت‌تر می‌توان آن را از بین برد.

شکوفایی تولید به شرط حمایت حقوقی

محمد امیرزاده
رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق ایران
دستگاه حکمرانی باید جلوی فروپاشی بنگاه‌های اقتصادی و فعالان اقتصادی را بگیرد تا به رونق تولید دست پیدا کنیم. باید بتوانیم وضع موجود را حفظ کنیم، یعنی همین شغل‌هایی که وجود دارد حفظ شود و کارخانه‌ها تعطیل نشود.از فشارهای سازمان‌هایی که برخورد غیرمنطقی دارند نیز باید کاسته شود. لازم است که دولت نیز به حرف‌های درست بنگاه‌های اقتصادی گوش بدهد. بنگاه‌ها مشکلاتی در رابطه با مالیات یا گمرک یا بسیاری از دیگر مسائل دارند. علاوه بر آن مشکلاتی حقوقی دارند که برای حلِ این مشکلات تنها به حمایت دولت نیاز دارند. در نتیجه اگر بتوانیم جلوی این از هم پاشیدگی را بگیریم، کار بزرگی کرده‌ایم. در گذشته بسیاری توانسته‌اند با مهندسی معکوس، رونق تولید را در کشور ایجاد کنند. در حال حاضر نیز باید همان‌ها را شناسایی کنیم و از آنها بهره بگیریم. بخش خصوصی نیز معمولاً در قالب کمیسیون‌های مختلف موفق شده راهکارها و پیشنهادهایی ارائه بدهد که اگر مورد توجه قرار بگیرد، رونق تولید را به‌دنبال خواهد داشت. برای مثال در حال حاضر نیاز به قطعات در پتروشیمی‌ها داریم، اگر این نیازها برآورده شود، مسیر برای رونق تولید هموار می‌شود. در این بین افرادی که در کار حرفه‌ای هستند باید به لحاظ سرمایه‌ای حمایت بشوند تا بتوانند به رونق تولید داخلی کمک کنند. اگر بتوانیم تولید داخلی را بهبود ببخشیم قطعاً امنیت اقتصادی را در کشور ایجاد کرده‌ایم. بزرگ‌ترین نیاز برای رونق تولید، حمایت حقوقی است. اگر این امر مهیا شود، بدون تردید به رونق تولید خواهیم رسید.

اصول حرفه ای به جای تصمیمات خلق الساعه

سید محمد جعفری
رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران
ما در مقوله تولید مشکلات زیادی داریم. بهتر است در اینجا نگاهی کلان به این موضوع داشته باشیم. در وهله نخست دولت باید با سیاستگذاری‌های کلان خود از تولید حمایت کند. بعضی از سیاستگذاری‌ها متأسفانه به گونه‌ای بوده که به تولید لطمه می‌زند. دلیلش هم این است که تصمیم‌ها اغلب کارشناسی شده نیست و خلق‌الساعه اتفاق می‌افتد. همین امر باعث می‌شود که این تصمیم‌ها خروجی لازم را نداشته باشد. تعدد دستورالعمل‌ها و تغییرات در این زمینه نیز خودش تأیید می‌کند که کارها مطابق با اصول و به صورت حرفه‌ای انجام نشده است. وقتی بعد از مدتی کوتاه، تصمیمی می‌گیریم که کاملاً مغایر با تصمیم‌های قبلی است، نشان می‌دهد که ما درست، حساب‌شده و کارشناسی تصمیم نگرفته‌ایم. پس ما باید در قدم نخست یک بدنه کارشناسی در حمایت از تولید ایجاد کنیم. این نیازی جدی است. اما در حوزه مصداقی، واقعیت این است که بخش خصوصی ما در زمینه تولید به حمایت نیاز دارد. شرایط امروزی، شرایط خاصی است و در نتیجه تولیدکنندگان نمی‌توانند روی پای خودشان بایستند. در نتیجه لازم است که حمایت‌هایی از این بخش صورت بگیرد. نکته مهم دیگری که در مقوله تولید وجود دارد این است که عمده صنایع ما برای تولید نیازمند واردات از خارج از کشور هستند. گاهی به تکنولوژی و گاهی هم به مواد اولیه نیاز است. با توجه به تحریم‌ها و مشکلاتی که در تجارت بین‌الملل برای ما ایجاد می‌شود، تأمین مواد اولیه برای بسیاری از کارخانه‌ها با مشکل مواجه شده است. در حال حاضر از آنجا که رابطه ما با بسیاری از کشورها قطع شده، نمی‌توانیم نیازهای تولید را در حوزه واردات برآورده کنیم. بیش از 85 درصد از واردات کشور در مسیر تولید است پس باید فکری به حال آن کنیم وگرنه تولید را با چالش و مشکل مواجه خواهد کرد. در نتیجه باید راهکارهای جدی در این زمینه ارائه شود. این روزها کسانی که در داخل کشور در حوزه تولید کار می‌کنند واقعاً عاشق این کار هستند و فداکاران اقتصادی به شمار می‌آیند، در نتیجه باید مشوق‌هایی را برای آنها
ایجاد کرد.


مدیریت دقیق و کارآمد باید در اولویت باشد

کوروش پرویزیان
رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران
تولید و بویژه تولید با ارزش افزوده بالا، پایدار و صادرات‌محور از مهم‌ترین بنیادهای اقتصاد ملی است. رونق تولید با کار کردن منابع و مصارف در یک بازه زمانی مشخص ارتباط معناداری دارد. اقتصاد ملی ما از یک‌سو از کارایی کم منابع بالفعل و عدم استفاده از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالقوه و از سوی دیگر از مخاطرات و تهدیدات خارجی رنج می‌برد. مسأله مدیریت و عدم کارایی به‌عنوان موضوعی حل‌ نشده، بغرنج و کهنه در عرصه اقتصاد کماکان خودنمایی می‌کند. کم‌توجهی به این عنصر مهم سبب شده که منابع زیادی طی سالیان متمادی ضایع شود. اتلاف منابع و خروج بخشی از منابع از چرخه ارزش افزوده ملی سال‌ها ادامه داشته و بخش دیگر منابع نیز با کارایی کم، امکان تحقق رشد اقتصادی برنامه‌ریزی شده را نداده است. به این ترتیب مدیریت دقیق و کاراتر شدن منابعِ در اختیار از اولویت‌های اصلی برای رونق تولید است. از سویی دیگر برای کنترل مخاطرات بیرونی، تنظیم صحیح روابط خارجی مورد نیاز است. در سال‌های اخیر امید بسیاری می‌رفت با تنظیم مناسبات خارجی و مسأله برجام بخشی از تهدیدات مرتفع و شرایط برای کسب‌وکارهای مختلف عادی شود که با نقض برجام توسط امریکا و عدم ایفای تعهدات از سوی سایرین، عملاً عادی‌سازی مناسبات اقتصادی و از جمله مالی و بانکی در حدود مورد نظر به وقوع نپیوست. تنظیم مناسبات خارجی در هر حال باید دنبال شود، چرا که تولید و بویژه تولید صادرات‌محور و ورود به بازارهای خارجی از جمله کشورهای همسایه و سایر کشورهای هدف برای رونق تولید ضرورت تام دارد. عدم توجه به دو موضوع فوق معضلات و محدودیت‌های اقتصادی را بیشتر و شرایط حل آنها را پیچیده‌تر می‌سازد. در این میان تدابیر خاص و سختگیرانه اقتصادی همراه با برقراری انتظام مالی و پولی مورد نیاز است.