سید حمیدحسینی: این اتفاق ایده بسیار خوبی است و میتواند تحریم نفتی ایران را جبران کند. با چنین توافقی، میتوانیم روسیه را جایگزین کره جنوبی و ژاپن کنیم
«میتوانیم نفت ایران را بگیریم، در مقابل کالا بدهیم.» این خبر دیروز از سوی وزیر انرژی روسیه اعلام شد. خبری که در وهله اول احساس ناخوشایند «نفت در برابر غذا» را به مخاطب میدهد؛ اگر چه شاید این تحلیل چندان هم واقعی نباشد. به نظر میرسد احتمال بازگشت تحریمهای اقتصادی، بخصوص احتمال اعمال محدودیت در صادرات نفت ایران را در گوشه رینگ یک رقابت نابرابر قرار داده است. روسیه که خود سالها درگیر تحریمهای اقتصادی بوده، حالا نه تنها قرار است کمبود عرضه نفت ایران را در بازار جهانی برای کنترل قیمتها جبران کند، که حتی نفت ایران را در برابر کالاهایی از جمله کاغذ، چوب و حبوبات خریداری کند.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بازگشت تحریمهای نفتی، ایران را در موضعی بسیار ضعیف قرار خواهد داد، گویی هیچ مانور دفاعی در برابر این گوشهنشینی وجود ندارد. خبر خروج آمریکا از برجام کوتاه بود، اما هر روز که از آن میگذرد، ابعاد اقتصادی آن بزرگتر از گذشته برای اقتصاد نفتی ایران و کشورهای وابسته به انرژی پررنگتر میشود.
با اینکه اروپاییها هر یک با موضعی جداگانه در برابر خرید نفت از ایران واکنش نشان دادهاند، اما هنوز رفتار آنها از نگاه تحلیلگران در هالهای از ابهام قرار دارد؛ اینکه برجام با 1+4 پیش میرود یا دود شده و خاکستر آن چشم اقتصاد ایران و شرکای ما را بعد از برجام میسوزاند یا خیر، سوالی تحلیلبرانگیز است، اما اینکه فشار آمریکا بر کشورهای وابسته به نفت (خریدار و فروشنده) باعث شده تا اتفاقات عجیبتری از جمله نفت ایران در برابر کالاهای روسی رخ دهد، رخدادی بسیار قابلتامل است.
به نظر میرسد ایران با تولید روزانه 3میلیون و 800 هزار بشکه در روز و صادرات 2 میلیون و 600 هزار بشکه نفت، البته به عنوان سومین صادرکننده بزرگ نفتی، در صورت ترک بازارهای بینالمللی بازی نفتی در سطح جهان را پیچیدهتر خواهد کرد. توجه به اینکه کدام کشور باید خلاء ناشی از این خروج را در بازارهای جهانی پر کند، یکی از مهمترین نکتههایی است که در فاصله خروج آمریکا از برجام تاکنون بارها به آن توجه شده و تحلیلهای متفاوتی را داشته است. بماند که از نگاه بسیاری از تحلیلگران، روسیه، عربستان یا آمریکا هیچگاه جایگزین مناسبی برای این خلا نخواهند بود، اما هنوز هم این فشارها از سوی آمریکا بر اوضاع اوپک و البته روسیه وجود دارد تا با بالا بردن میزان تولید، ردپای نفت ایران از بازارهای جهانی را برای همیشه پاک کنند.
هر چه هست، فشار تحمیلی بر ایران از سوی آمریکاییها اینروزها بیشتر شده و حالا نه تنها ایران و بلکه بسیاری از مشتریان نفتی ما زیر بار این فشارها روزگار را سپری میکنند. همانطور که تحلیلگران نفتی گفته بودند، موضع ایران در برابر این تحریمها استفاده از مانورهای دفاعی خواهد بود. اگرچه بستن تنگه هرمز در این میان تا حد حرف پیش رفت و اظهارنظرهای متفاوتی را با خود همراه کرد، حالا نیز به نظر میرسد که برخی از کشورها فرصت مناسبی برای بازسازی روابط تجاری با ایران یافتهاند تا در قبال کالاهای خود از نفتی که تا دیروز برای بسیاری از کشورهای اروپایی حکم طلای سیاه را داشت، استفاده کنند. دیروز رویترز خبر مهمی را دراینباره منتشر کرد که سوالات بسیاری را موجب شد. آنطور که باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از رویترز نوشته، الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه از توافقی خبر داده که بر اساس آن مسکو در ازای دریافت نفت، به ایران کالا صادر کند. تحلیل این ماجرا و اینکه اصلا واردات کالا از روسیه تا چه اندازه برای اقتصاد ایران سودمند است، برای بسیاری از کارشناسان موضوعی پیچیده و قابلتامل بود که صحبت از آن برای این تحلیلگران نیاز به زمان بررسی و مطالعه را میطلبید.
در اینروزهایی که اوضاع اقتصادی مطلوب نیست و زمزمههای تحریم دوباره و فشار نفتی در فضای کشور به گوش میرسد، باید دید که ایران در قبال چه کالاهای با ارزشی میتواند نفت خود را به روسیها واگذار کند تا جبران مشتریهای از دست رفته خود را کرده باشد.
مرور خبرهای خاک خورده در آرشیو رسانهها نشان میدهد که در سال 90 میزان صادرات روسیه به ایران افزایش یافته و از ۴۱۵میلیون دلار در سال ۸۹ به ۷۵۸ میلیون دلار در سال ۹۱ رسیده بود؛ اما از سال ۹۲ روند رو به رشد مبادلات تجاری بین دو کشور متوقف شد. هر چند این آمار در حال حاضر چندان ضروری به نظر نمیرسد، اما نگاهی به ارزش کالاهای وارد شده از این کشور در قبال واگذاری نفت به روسیه چندان مهم به نظر نمیرسد. به باور برخی از تحلیلگران اقتصادی، روسیه در صادرات چوب، گندم و حبوبات میتواند از ایران نفت خریداری کند. آنطور که گزارشها نشان میدهد در سالهای گذشته مراودات تجاری با روسیه عمدتا شامل واردات چوب، کاغذ روزنامه، قطعات رآکتورهای هستهای، کک ذغال، شمش آهن یا کنجاله بوده است.
البته ناگفته نماند که در گذشته کارشناسان از چالشهای بسیار زیادی در رابطه با تجارت ایران و روسیه حکایت کردهاند. مثلا در سال 95 وقتی خبرهایی درباره حذف ترکیه از بازار روسیه، به گوش میرسید و شرایط برای حضور ایران در بازار این کشور فراهم شده بود، کارشناسان به بررسی چالشهای تجارت با روسیه پرداخته بودند که بر این اساس ۶ چالش در صادرات ایران به روسیه مطرح شده بود؛ «سیستم ارزشگذاری بالای کالاهای ایرانی در گمرک روسیه»،«ضعف در بازاریابی و شناسایی ظرفیتهای بازاری روسیه»، «فقدان استانداردهای بهداشتی مشترک»، «مشکلات مربوط به اخذ روادید»، «کشش تقاضای مصرفکنندگان روسی به کالاهای اروپایی» و «عدم اعتماد دو سویه بین تجار دو کشور» چالشهای عمده صادرکنندگان ایرانی در مراوده با روسیه است.
هر چه هست به نظر میرسد بازیهای نفتی اینروزها همه را کلافه کرده است و در مقابل فشارهای آمریکا برای بالا بردن صادرات نفت روسیه، میتواند اقتصاد ایران را در معرض آسیبهای جدی قرار دهد. اظهار نظرها در این باره بسیار متفاوت است. عدهای از تحلیلگران اقتصادی میگویند این اتفاق ایران را در موضع ضعف قرار خواهد داد، اما در مقابل، برخی دستاندرکاران اقتصادی بر این باورند که روسیه نفت ایران را در برابر کالا خریداری کند میتواند موجب دور زدن تحریمها شود.
کالا در برابر نفت؛ اتفاق خوبی است
سید حمید حسینی
بسیاری رسانههای خارجی از جمله رویترز، همواره در تلاش هستند تا فضای اقتصادی در ایران را تیره و تار نشان دهند. بر همین اساس مقامات آمریکایی نیز به شدت سعی میکنند تا از همه ترفندهای خود استفاده کرده و فشار را بر ایرانیها بیشتر کنند. یکی از اقدامات آمریکا برای تحمیل این فشارها تلاش برای خارج کردن نفت ایران از بازارهای بینالمللی است. آمریکا به خوبی میداند که اگر میزان صادرات ایران را کاهش دهد، قطعا این موضوع در جامعه تاثیر قابلتوجهی را خواهد داشت و فشار تحریمها در جامعه بیشتر احساس میشود. از اینرو حالا ایالات متحده در تلاش است تا با فشار بر اوپکیها از آنها بخواهد تا میزان تولید خود را افزایش دهند و از کشورهای اروپایی نیز میخواهد تا خرید نفت از ایران را تحریم کنند. در این زمینه روسیه یکی از کشورهایی است که میتواند با خرید نفت از ایران میزان این فشارها را کاهش دهد. در گذشته توافقی با روسیه صورت گرفت که بر اساس آن، قرار بود این کشور از ایران 500 هزار بشکه نفت خریداری کند. اما بنابردلایلی این توافق به سرانجام نرسید و به جای آن، توافق خرید 100 هزار بشکه نفت از ایران محقق شد. به نظر میرسد که اکنون ایران و روسیه میتوانند در زمینه انرژی به توافقات مطلوبی دست یابند که این کشور به ازای خرید نفت از ایران، کالاهایی همچون گندم، حبوبات، چوب و کاغذ را به ما صادر کند. این اتفاق ایده بسیار خوبی است و میتواند تحریم نفتی ایران را جبران کند. با چنین توافقی، میتوانیم روسیه را جایگزین کره جنوبی و ژاپن کرده و ماجرای خسارات ناشی از تحریم نفتی را تا حدودی جبران کنیم.
منبع: همدلی