بیستم دی ماه سال 95، سرانجام پس از سالها انتظار، قرارداد انتقال مالکیت کارخانه ریسباف اصفهان برای ایجاد موزه بزرگ اصفهان مابین وزارت راه و شهرسازی و بانک ملی ایران به امضاء رسید. ریسباف، تنها اثر ماندگار معماری صنعتی اصفهان، بیش از نیم قرن، توشه نان آوران بسیاری را پر می کرد. اما انتشار یک فراخوان برای جذب سرمایه گذار در ابتدای سال جاری واکنش های بسیاری را به دنبال داشت!   آیا ریسباف قرار است حمام علی قلی آقا شود؟!

موزه ای بزرگ در منچستر شرق

کارخانه ریسباف در نهمین روز بهمن ۱۳۱۱ با سرمایه‌ای حدود ۳۱۴ هزار تومان و در قالب شرکت سهامی در سمت جنوب شرقی سی و سه پل، در محل باغ‌های اعتمادالدوله و حاتم بیگ، در سمت شرق چهارباغ بالا که آن زمان محور هزار جریب نامیده می‌شد، در زمینی به مساحت ۶۹ هزار مترمربع احداث شد. استاد معتمدی تحت نظارت مهندسی آلمانی به نام "ماکس اتوشونمان" مسئولیت ساخت ریسباف را برعهده گرفت و سبک خاصی از معماری را در آن پیاده کرد. ریسباف را می‌توان دومین کارخانه ریسندگی اصفهان و اولین محصول کار و سرمایه جمعی مردم اصفهان نامید. سوددهی ریسباف سبب شد بازار ساخت کارخانه‌های نساجی در محور چهارباغ بالا در اصفهان داغ شود. اما در ادامه، این بنای تاریخی به دلایلی مانند واردات پارچه های خارجی، دریافت وام‌های بانکی سنگین، بدهی، ‌کمبود مواد اولیه و ‌عدم توانایی در پرداخت حقوق کارگران، تعطیل و بارها دستخوش تغییر و تحول شد. بانک ملی یکی از طلبکاران اصلی ریسباف بود که در نهایت موجب شد این کارخانه در گروی بانک درآید و بعد از مدتی به طور کامل توسط بانک ملی تملک شود و نامش نیز به «شرکت ملی ریسباف» تغییر یابد و در نهایت این کارخانه ابتدای سال ۱۳۳۰ تعطیل شد. البته در سال ۱۳۳۱ هیئت نظارت صنعتی با پرداخت وامی سه میلیون تومانی به شرکت ریسباف موافقت کرد، که این مبلغ هم نتوانست مشکلات را از سر راه این کارخانه بردارد. ریسباف در سال ۱۳۳۳ بار دیگر تعطیل شد و این بار دولت به کمک ریسباف آمد و یک و نیم میلیون تومان به مسئولان این کارخانه قرض داد تا بار دیگر سرپا شود. در اوایل سال ۱۳۳۴ بود که سیدجواد کسایی از مدیریت کارخانه استعفا کرد. سید جواد کسایی در اطلاعیه‌ای که در تاریخ 27/2/34 منتشر کرد از علل استعفای خود گفت و اینکه «تا سال 1328 نیز ترازنامه شرکت زیانی نشان نداد» اما بعد از این تاریخ «کار به جایی رسید که فروش محصول تکاپوی خرید مواد اولیه و پرداخت دستمزد کارگران را ننمود و ورود سیل آسای منسوجات خارجی نیز آخرین تیشه را به ریشه این کارخانه نواخت» و اعتراف کرد که ناچار شده است برای مدت 27 ماه حقوق کارگر را که بالغ بر سی میلیون ریال می‌شد، بدون آنکه کاری انجام دهند، بپردازد. فعالیت ریسباف با تمام مشکلات ادامه پیدا کرد تا اینکه در دهه هشتاد به دلیل همین مشکلات و قانونی که اجازه فعالیت کارخانه‌ها در درون شهر را نمی‌داد، برای همیشه تعطیل شد. بنای ریسباف به عنوان تنها بازمانده کارخانجات صنعتی به عنوان یادگار آن دوران باقی مانده که طی چند سال گذشته مسئولان سعی کردند با تغییر کاربری این بنا، آن را به موزه ای با ارزش تبدیل کنند. در نهایت بعد از چند سال سنگ اندازی بخش های مختلف، دی ماه سال گذشته قرارداد انتقال مالکیت کارخانه ریسباف اصفهان برای ایجاد موزه بزرگ اصفهان امضا و قرار شد بار دیگر قلب این کارخانه نه در قالب کارخانه ای که هر روز صبح بوق آن به صدا در می آیند بلکه به عنوان موزه ای بزرگ در منچستر شرق به تپش درآید.

اما اوایل امسال بود که از سوی شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، در یکی از روزنامه های رسمی فراخوان جذب سرمایه گذار برای کارخانه ریسباف به چاپ رسید. در این فراخوان عنوان شد که "مطابق آئین نامه معاملات، این شرکت در نظر دارد به منظور احیاء، بازسازی و بهره برداری از کارخانه ریسباف با عنوان «مرکز فرهنگی و خدماتی ریس» واقع در اصفهان، مبادرت به جذب سرمایه گذار با میزان سرمایه گذاری در حدود مبلغ 1600 میلیارد ریال کند. با این وصف میزان کل سرمایه گذاری مطابق با برآورد اولیه 3200 میلیارد ریال اعلام می شود که 1600 میلیارد ریال (تقریبا 500 میلیارد ریال جهت تملک پلاک های ثبتی باقی مانده و حدود 1100 میلیارد ریال به منظور احیای احیای کاربری های تعریف شده آتی) توسط سرمایه گذار تامین و پرداخت خواهد شد."

معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان در تشریح این فراخوان، به "نوسان" گفت: ریسباف یکی از کارخانه های مربوط به شرکت سرمایه گذاری بانک ملی بود و آنها به دفعات برای تبدیل این محل به مرکز تجاری مراجعه کردند اما شهرداری هر بار به دلایل متعدد، مخالفت خود را اعلام کرده بود. صمصام شریعت، تاکید کرد: در زمان مسئولیت بنده در استانداری اصفهان ساختمان این کارخانه و عرصه زمین های آن با ثبت ملی، قرار بود تبدیل به موزه بزرگ شهر اصفهان شود و در نهایت کاربری آن تصویب و از سوی کمیسیون ماده 5 مورد تایید قرار گرفت. همچنین استاندار وقت نیز با بانک ملی برای مشارکت در این امر، صحبت هایی انجام داد.

وی تصریح کرد: در این پروسه با تغییر مدیریت مواجه شدیم که با خرید ریسباف توسط راه و شهرسازی، آنها تعهد به ایجاد موزه کردند. در نهایت مبایعه نامه ای بین راه و شهرسازی و بانک ملی منعقد شد و مبالغی پرداخت و بخشی بصورت ملک به عنوان معوض به بانک ملی داده شد. البته وزارتخانه بخشی دیگر از این مبلغ را بدهکار است و هنوز بانک ملی، ریسباف را به راه وشهرسازی تحویل نداده است.

صمصام شریعت اما می افزاید: اوایل امسال "فراخوان جذب سرمایه گذار" از سوی وزارت راه شهرسازی در روزنامه ها به چاپ رسید که آنها به دنبال سرمایه گذار 160 میلیارد تومانی برای تبدیل این مکان به فضای تجاری هستند. وی تاکید می کند: در جلسه ای که بعد از عید در استانداری تشکیل شد، هیاتی خواهان حضور و همراهی شهرداری در این کار بودند. اما ما صراحتا مخالفت خود را اعلام کردیم که غیر از موزه موافق ساخت هیچ مجموعه ای نیستیم.

به گفته صمصام شریعت، در این جلسه، در حضور استاندار صراحتا اعلام شده که می خواهند برندهای خارجی پوشاک و لوازم آرایشی را وارد ریسباف کنند! او اضافه می کند: مدیرکل راه و شهرسازی اعلام کرده که تمام مراحل تملک ریسباف توسط راه و شهرسازی انجام شده در حالیکه این کار هنوز صورت نگرفته است. از سوی دیگر غلامی عنوان کرده که یک مسابقه بین المللی برای کاربری مناسب ریسباف برگزار می شود در حالیکه کاربری ریسباف قبلا به عنوان موزه تصویب شده است.

جذب سرمایه گذار اهل دل

عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران نیز درباره ریسباف، می گوید: ریسباف تنها بازمانده کارخانه های ریسندگی در شهر اصفهان بوده که وزارت راه وشهرسازی در راستای هویت بخشی به نقاط با ارزش تاسیساتی ناهمگون شهری که دارای ارزش یا ثبت شده هستند این مکان را به ارزش حدود ۲۱۰ میلیارد تومان تملک کرده تا از سرنوشتی که دچار دیگر کارخانه های مشابه شده جلوگیری شود. هوشنگ عشایری با اشاره به تم مورد نظر به کار گرفته شده در این کارخانه، افزود: کارخانه ریسباف در هفت هکتار زمین با کلیه محدثات ثبت میراث فرهنگی شده و دخل وتصرف در آن امکان ندارد و تمی که برای آن تعریف شده تم ریس است و کارکرد آن ملی وفرا ملی است.

او با اعلام آمادگی برای جذب سرمایه گذار علاقمند به منظور سرمایه گذاری و ارائه ایده، تاکید می کند: تم اصلی این مکان با مفهوم موزه تنها، بدین معنا نیست که صرفا موزه بازدیدی و نمایشی باشد بلکه در این میزان زمین و محدثات با ارزشی که وجود دارد می تواند اتفاقات خوبی در کنار این رویکرد اصلی شکل بگیرد که در حال حاضر آمادگی لازم برای جذب سرمایه گذار علاقمند به این موضوع که اهل دل و ذوق باشد اعلام شده تا علاوه بر سرمایه گذاری در این زمینه ایده لازم را نیز ارائه کنند.

برجام با رويكرد بازآفريني شهري

اما در واکنش به این اظهارات مدیرکل راه وشهرسازی استان اصفهان به نوسان، می گوید: در اجراي مبايعه نامه في مابين شركت مادر تخصصي عمران وبهسازي شهري ايران به نمايندگي وزارت راه و شهرسازي و بانك ملي ايران که در تاريخ 20/10/95 منعقد شده ریسباف اکنون در حال سير مراحل اداري تملك و انتقال به وزارت راه وشهرسازي است. حجت اله غلامی، درباره اینکه وزارتخانه هنوز به بانک ملی بابت واگذاری ریسباف بدهکار است و تملک به طور کامل انجام نشده، تاکید می کند: این موضوع صحت ندارد و با توجه به حجم بالاي مبادله كه قسمت عمده آن مشمول تهاتر است فرايند تهاتر و مراحل انتقال اسناد به طرفين زمانبر بوده و درحال پيگيري و انجام است.

وی اما در توضیح آگهی که سوي وزارت راه و شهرسازي در يكي از روزنامه ها مبني بر جذب سرمايه گذار براي ریسباف و اینکه گفته می شود این کارخانه قرار است به مكاني تجاري مبدل شود، تصریح می‌کند: فراخوان صورت پذيرفته مربوط به جذب سرمايه گذار اقتصادي و انتخاب شريك نبوده بلكه مربوط به شناسايي سرمايه گذار داراي صلاحيت مالي، فني و اجرايي درجهت احيا و بازآفريني مجموعه ريسباف بوده است.

به گفته غلامی، به منظور برنامه ریزی جامع برای احیاء و باز زنده سازی مجموعه ریسباف شوراي راهبري با ریاست وزیر راه و شهرسازی و عضویت استانداراصفهان، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، معاون سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي کشور، معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل راه وشهرسازی استان اصفهان، شهردار اصفهان و رييس دانشگاه هنر اصفهان تشکیل و با توجه به حساسيت موضوع در این شورا برنامه جامع اقدام مشترک بين دستگاهي با رويكرد بازآفريني شهري در راستای باززنده سازی مجموعه ریسباف تهیه و تصویب خواهد شد./

نبع: نوسان