با اعلام مرکز آمار ایران، منظور از نرخ تورم نقطه‌ای، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه مشابه سال قبل می‌باشد. نرخ تورم نقطه‌ای در آبان ماه ١٤٠٠ به عدد ٣٥,٧ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین ٣٥.٧ درصد بیشتر از آبان ١٣٩٩ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. نرخ تورم نقطه‌ای آبان ماه ١٤٠٠ در مقایسه با ماه قبل ٣,٥ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنیها و دخانیات» با کاهش ١٤,١ واحد درصدی به ٤٦.٤ درصد و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با افزایش ٠.٧ واحد درصدی به ٣٠.٢ درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوارهای شهری ٣٥,٣ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ٣.١ واحد درصد کاهش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٣٧.٤ درصد بوده که که نسبت به ماه قبل ٦.٥ واحد درصد کاهش داشته است.
کاهش نرخ تورم ماهانه خانوارهای کشور
منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل می‌باشد. نرخ تورم ماهانه آبان ١٤٠٠ به ٢,٥ درصد رسیده که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل، ١.٢ واحد درصد کاهش داشته است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنیها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» به ترتیب ٣.١ درصد و ٢.١ درصد بوده است. این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری ٢,٤ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ١.٢ واحد درصد کاهش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٢.٧ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ١.٤ واحد درصد کاهش داشته است.
در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنیها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به گروه «ادویه و چاشنی» (رب گوجه فرنگی، زعفران و سس گوجه فرنگی)، گروه «سبزیجات» (گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای و سیب زمینی) و گروه «انواع گوشت» (گوشت مرغ، کالباس و سوسیس) می‌باشد. در گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات»، گروه «حمل و نقل» (انواع خودروی سواری و لاستیک خودرو)، گروه «پوشاک و کفش» (انواع پوشاک) و گروه « هتل و رستوران» (غذاهای سرو شده در رستوران) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند. دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در آبان ماه ١٤٠٠ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ٤٤,٠ درصد برای دهک هشتم تا ٤٧.٢ درصد برای دهک دوم است
کاهش نرخ تورم سالانه خانوارهای کشور
منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد. نرخ تورم سالانه آبان ماه ١٤٠٠ برای خانوارهای کشور به ٤٤,٤ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ١.٠ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین نرخ تورم سالانه برای خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ٤٣,٦ درصد و ٤٨.٣ درصد می‌باشد که برای خانوارهای شهری ١.١ واحد درصد کاهش و برای خانوارهای روستایی ١.٣ واحد درصد کاهش داشته است.
با وجود گرانی‌ها تورم کم شد؟
اما چرا با وجود گرانی‌های کمرشکن قیمت‌ها، نرخ تورم در سطح پایینی قرار دارد؟ کارشناسان می گویند، کاهش تورم به معنای افت قیمت‌ها نیست، بلکه به معنای کاهش سرعت رشد قیمت‌هاست. یعنی این اعداد نشان می‌دهد که میزان رشد قیمت‌ها در آبان ماه کمتر از میزان افزایش آنها در مهر بوده است. البته که یکی از دلایل آن تبعیت از الگوی فصلی است. در واقع در مهر ماه به دلیل تغییر فصل، شروع مدارس و دانشگاه‌ها معمولا تورم افزایش می‌یابد و طبیعتا با کاهش تب خرید یا افزایش تولید برخی میوه‌ها و سبزیجات نوبرانه در آبان قیمت‌ها قدری افت می‌کند.
اما عامل دیگر ریشه در جهش تورمی دارد که از اوایل سال 99 در کشور تجربه شده است، در واقع افت تورم نقطه‌ای در سال جاری ادامه الگویی است که در 4 سال اخیر تکرار شده است. به این معنا که در یک سال، تورم نقطه‌ای به شدت افزایش می‌یابد و در سال بعد از آن رو به کاهش می‌گذارد. دلیل این مسئله نیز فرمول محاسبه تورم نقطه‌ای است که در واقع از مقایسه قیمت‌ها در یک سال نسبت به سال قبل آن به دست می‌آید. در شرایطی که تورم در یک سال به شکل چشم‌گیری زیاد بوده، رشد نسبی قیمت‌ها در سال بعد از آن کمتر است. آنچه در دو سال گذشته در آمار تورمی رخ داده نیز این بوده که در سال 99 از ابتدای سال روند افزایشی نرخ تورم آغاز شد. در حالی که تورم ماهانه در مهرماه به اوج خود رسید و در آبان 99 همزمان با شکست ترامپ در انتخابات آمریکا در مسیر کاهشی قرار گرفت، رشد تورم نقطه‌ای (که در واقع مقایسه قیمت‌ها با ماه مشابه سال قبل است) تا فروردین ماه سال جاری ادامه یافت.
اما از اردیبهشت ماه روند کاهشی تورم نقطه‌ای شروع شده و احتمالا این روند تا پایان سال جاری ادامه یابد. برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، نرخ تورم نقطه‌ای تا پایان سال به حدود 30 درصد برسد، این در حالی است که این نرخ در فروردین ماه حدود 50 درصد بود. این درست الگوی است که در دو سال 97 و 98 نیز رخ داد. در سال 97 با خروج ترامپ از برجام کشور با شوک تورمی مواجه شد. هرچند کاهشی در قیمت اقلام کالایی در سال 98 رخ نداد، اما ایجاد ثبات نسبی موجب شد که تورم نقطه‌ای مسیر کاهشی را طی کرد. تورم در سالهای 91 و 92 نیز الگوی مشابهی داشته است.
کاهش تورم خوراکی‌ها
اما از دیگر نکات قابل توجه گزارش آبان مرکز آمار از تورم، کاهش چشم‌گیر نرخ تورم اقلام خوراکی است. اقلام خوراکی چه در تورم ماهانه و چه در تورم نقطه‌ای افت نسبتا چشم‌گیری نسبت به مهر ماه داشته اند. تورم ماهانه اقلام خوراکی در آبان 3.1 درصد بوده، در حالی که این عدد در مهر 1400 حدود 5 درصد بوده است. همچنین تورم نقطه‌ای به 47 درصد رسیده در حالی که این رقم در مهر 1400 بیش از 61 درصد بوده است. افزایش میوه و سبزیجات فصلی است. به طور مثال میوه‌هایی چون نارنگی و پرتقال در آبان ارزانتر از مهرماه هستند. اینگونه موارد موجب شده که تورم میوه‌ها که در مهر بیش 12 درصد بود در آبان حدود 10 درصد کاهش یافته و به 2 درصد برسد. تورم سیبزیجات نیز در آبان نسبت به مهر کاهشی بوده است. یکی دیگر از مسائلی که موج افزایش نسبتا شدید تورم خوراکی‌ها در مهرماه شد، افزایش نرخ برخی محصولات لبنی بود که تورم این گروه را به 7.3 درصد رسانده بود، اما با اعمال این قیمت‌ها در مهرماه روند رشد قیمت این گروه در آبان کاهش یافت و تورم آن به حدود 2.6 درصد رسیده است.