اصرار رییس‌جمهور روسیه برای برگزاری رژه به تاخیر افتاده مربوط به مناسبت ملی «روز پیروزی» نه فقط نشان‌دهنده میل او به نمایش دادن قدرت نظامی کشورش بلکه همچنین تقویت احساسات وطن‌پرستانه میان مردم چند روز پیش از برگزاری همه‌پرسی مربوط به اصلاحات قانون اساسی است؛ اصلاحاتی که به او اجازه باقی ماندن در ریاست‌جمهوری تا سال ۲۰۳۶ را می‌دهد. دوره فعلی ریاست‌جمهوری ولادیمیر پوتین تا چهار سال دیگر ادامه خواهد داشت اما ظاهرا این چهار سال برای پوتین کافی نیست. او در آستانه رای‌گیری سراسری روسیه درباره اصلاح قانون اساسی این کشور، درباره ابقای قدرت برای ۱۲ سال دیگر ابراز تمایل کرده است.
مراسم «روز پیروزی» و رژه که مناسبت آن بزرگداشت هفتاد و پنجمین سالگرد پیروزی اتحاد جماهیر شوروی بر نازی‌های آلمان در جنگ جهانی دوم است، هر سال روز ۹ می برگزار می‌شد، اما امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا برگزاری آن به تعویق افتاده بود. در عین حال مخالفان پوتین تاکید دارند که با وجود ادامه شیوع ویروس کرونا در روسیه اصرار بر برگزاری این مراسم مبتنی بر انگیزه‌های سیاسی است.
کرملین با رد این اتهام اعلام کرده بود برگزاری این مراسم رژه با لحاظ تمام جوانب احتیاطی لازم برای اجتناب از دامن زدن به شیوع بیشتر ویروس کرونا انجام خواهد شد. پوتین دوشنبه گذشته نیز در جریان افتتاح یک کلیسای جامع نظامی گفت پیروزی تاریخی اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم سنگ بنای روسیه مدرن است. او این پیروزی را یک خاطره مقدس توصیف کرد. در این مراسم ۱۰ رییس‌جمهور و بسیاری از مقامات رسمی و بلندپایه داخلی و بین‌المللی حضور داشتند. همچنین بر اساس اعلام مقام‌ها، در این رژه بالغ بر ۱۵ هزار سرباز، بیش از ۲۰۰ واحد از تجهیزات نظامی و همچنین ۷۵ هواپیما و هلی‌کوپتر نظامی شرکت دارند. همچنین گارد افتخاری مشترک متعلق به ارتش آزادیبخش خلق چین که در آن ۱۰۵ سرباز چینی هستند، در رژه نظامی مخصوص روز پیروزی روسیه به همراه ۱۲ سرباز خارجی دیگر شرکت کردند تا وجهه و روحیه بالای ارتش چین را به نمایش بگذارند.
پوتین: جهان مدیون مبارزه شوروی علیه نازیسم است
ولادیمیر پوتین در جریان رژه پیروزی در میدان سرخ مسکو، گفت: آینده جهان، اگر ارتش سرخ از آن دفاع نکرده بود، قابل تصور نیست. او خاطرنشان کرد: تصور اینکه اگر ارتش سرخ به دفاع از جهان برنمی‌خاست، چه بر سر جهان می‌آمد، حتی در خیال هم نمی‌گنجد.
پوتین تاکید کرد: سربازان ارتش سرخ نه نیاز به جنگ و نه کشورهای دیگر داشتند، نه شکوه و نه افتخار. آنها سعی داشتند دشمن را در هم بشکنند، به پیروزی دست پیدا کنند و به خانه بازگردند. و آنها هزینه غیرقابل بازگشتی برای آزادی اروپا دادند.
رییس‌جمهور روسیه اظهار کرد: یادآوری این نکته مهم است که مردم اتحاد جماهیر شوروی، ضربه مبارزه علیه نازیسم را متحمل شدند. صدها هزار تن سرباز در یک سرزمین خارجی گیر افتادند و وظیفه ماست که این موضوع را به یاد آوریم و فراموش نکنیم که مردم شوروی ضربه مبارزه علیه نازیسم را متحمل شدند.
پوتین یادآور شد: در سال ۱۹۴۵ بیش از ۸۰ درصد نیروهای مسلح آلمان و دولت‌های اقماری آن علیه اتحاد جماهیر شوروی متمرکز شده بودند اما این ناوگان ظالم در مقابل اتحاد شهروندان شوروی، بی‌قدرت از کار درآمد. رییس‌جمهور روسیه تصریح کرد: این مردم ما بودند که بد و شر مطلق را شکست دادند.
بنا بر گفته پوتین، مردم شوروی بیش از ۶۰۰ مورد دشمن را شکست دادند، ۷۵ درصد هواپیماهای دشمن، تانک‌ها و تفنگ‌های توپخانه را نابود کردند و راه قهرمانانه، درست و بی‌حد و مرز خود را به پایان یعنی نقطه پیروزی، رساندند.
چنان که پوتین تاکید کرد، اینها میلیون‌ها نفر از ملیت‌های مختلف اتحادیه جماهیر شوروی بودند، هم در خط مقدم و هم پشت جنگ، در دسته‌های پارتیزانی و در زیر زمین که جنگیدند و تحت قوانین شجاعت و اتحاد کار کردند، از سرزمین‌شان دفاع کردند و مبارزه‌شان را ادامه دادند.
تاکید بر احیای سریع اقتصاد ملی
ولادیمیر پوتین در بخشی از سخنانش تاکید کرد اصلاحات در قانون اساسی فقط در صورتی انجام خواهد شد که شهروندان در همه‌پرسی برگزار شده از آنها حمایت کنند. او گفت: این اراده مردم است که اساسا اهمیت دارد تا بتواند شرایط قابل قبولی را برای پیشرفت مطمئن، پویا و بلندمدت کشور برای سال‌ها و دهه‌های آینده فراهم کند.
رییس‌جمهوری روسیه همچنین دستور داد تا سال ۲۰۲۱ تدابیری برای احیای کامل بازار کار اتخاذ شود. پوتین با اشاره به اینکه کشور جهش شدید قیمت‌ها را تجربه نکرده و مقامات موفق به جلوگیری از افت جدی قیمت روبل شدند، تاکید کرد: لازم است تدابیر لازم برای بازگشت به شرایط قبل از بحران ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا اندیشیده شود.
من تاکید می‌کنم همه کشورها موفق نشده‌اند به نتایج کلان اقتصادی مانند روسیه برسند. این موضوع همچنین درباره وضعیت بازار کار هم صدق می‌کند. ما برخلاف بسیاری، موفق شدیم از جهش چشمگیر بیکاری جلوگیری کنیم. البته همان‌طور که قبلا گفتم، با این وجود بیکاری افزایش یافته است. اکنون وظیفه اصلی دولت کمک به افراد برای بازگشت به محل کار خود است و من به شما اطمینان می‌دهم که روسیه از منابع و قابلیت‌های لازم برای احیای سریع اقتصاد ملی و بازگشت به مسیر رشد برخوردار است.
نتایج یک نظرسنجی دولتی نیز نشان می‌دهد که ۹۵ درصد مردم روسیه پیروزی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۴۵ را مهم‌ترین رویداد قرن بیستم در این کشور می‌دانند. همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی روسیه که از ۲۵ ژوئن تا اول ژوئیه برگزار خواهد شد، مطابق یکی از اصلاحات به رای گذاشته شده، پوتین پس از پایان دوران ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۲۴ می‌تواند در صورت پیروزی دوباره در انتخابات دو دوره شش ساله متوالی قدرت سیاسی و اجرایی را در این کشور در اختیار خود نگه دارد.
نتایج تازه‌ترین نظرسنجی‌های دولتی حاکی از موافقت ۶۷ تا ۷۱ درصد مردم با اصلاحات قانون اساسی روسیه است. مخالفان سیاسی پوتین این نظرسنجی‌ها را جعلی می‌دانند و بر این باورند که وقوع رکود اقتصادی در این کشور که پس از شیوع ویروس کرونا تشدید شده، سطح نارضایتی مردم از دولت پوتین را افزایش داده است.
ابقای قدرت
روسیه در آستانه یک همه‌پرسی تاریخی است که نتیجه آن احتمالا به تداوم ریاست‌جمهوری پوتین تا سال ۲۰۳۶ منجر خواهد شد. از ۲۵ ژوئن تا اول ژوئیه (پنج تا ۱۱ تیر) همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی روسیه برگزار خواهد شد. بخشی از اصلاحات به مدت ریاست‌جمهوری مربوط می‌شوند و در صورتی که مردم به آنها رای دهند، پوتین قادر خواهد بود برای دو دوره شش ساله دیگر، رییس‌جمهور روسیه باقی بماند. درباره احتمال تداوم ریاست‌جمهوری پوتین بعد از سال ۲۰۲۴ گمانه‌های متعددی مطرح شده بود. برخی ناظران از تمایل پوتین به مادام‌العمر کردن ریاست‌جمهوری‌اش سخن گفته‌اند. برخی دیگر با رد این ادعا اعلام کردند که پوتین با طرح ایده تغییر قانون اساسی، در پی ماندگار کردن میراث حکمرانی خود است.روز یکشنبه گذشته پوتین طی گفت‌وگویی با یک شبکه تلویزیونی دولتی روسیه به این گمانه‌زنی‌ها خاتمه داد. رییس‌جمهور روسیه اعلام کرده اگر مردم کشورش اصلاحات قانون اساسی را تایید کنند، او گزینه مشارکت مجدد در انتخابات ریاست‌جمهوری را بررسی خواهد کرد. پوتین تصریح کرد: اگر این گزینه در قانون اساسی مطرح شود، من امکان مشارکت در انتخابات را رد نمی‌کنم. هنوز هیچ تصمیمی نگرفته‌ام. رییس‌جمهور روسیه گفته اگر او دوباره در انتخابات شرکت نکند، جست‌وجوی جانشینی برای وی، ریتم عادی عملکرد بخش‌های مختلف حکومت مختل خواهد شد. او ادامه داد: ما باید کار کنیم نه اینکه دنبال جانشینان باشیم. اظهارات پوتین در حالی بیان شد که روسیه در حال آماده شدن برای یک همه‌پرسی عمومی درباره اصلاح قانون اساسی است. چنانچه این اصلاحات مورد تایید مردم قرار گیرند، دوره ریاست‌جمهوری پوتین از صفر شروع خواهد شد و بدین ترتیب او برای دو دوره شش ساله دیگر می‌تواند رییس‌جمهور شود. این اصلاحات در پارلمان و دادگاه قانون اساسی روسیه تصویب شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود در همه‌پرسی نیز تایید شوند.
دیدگاه منتقدان
حدود یک هفته پیش پوتین گفته بود اکثریت قاطع مردم روسیه از تغییرات قانون اساسی حمایت می‌کنند. به باور منتقدان پوتین، اصلاحات قانون اساسی طوری طراحی شده‌اند که پوتین را تا سال ۲۰۳۶ در قدرت نگه دارند. ابراز نگرانی پوتین درباره اختلال کار حکومت در اثر مشغول شدن روسیه به پیدا کردن جانشینی برای وی، نشان می‌دهد که پوتین گزینه باقی ماندن در قدرت را به طور جدی بررسی می‌کند. در واقع پوتین بر این باور است که باقی ماندن وی در قدرت برای دو دوره دیگر، از مختل شدن ریتم عادی کار دولت در اثر جست‌وجوی جانشین جلوگیری خواهد کرد.
تغییر دوره ریاست‌جمهوری فقط بخشی از اصلاحات جدید قانون اساسی است. این اصلاحات شامل بخش‌های عامه‌پسندی در زمینه اعتقاد به خدا و توصیف ازدواج به عنوان اتحاد میان زن و مرد می‌شود. مقامات روسیه در تبلیغات همه‌پرسی بیشتر روی بخش‌های غیرسیاسی اصلاحات تاکید می‌کنند. اما منتقدان، بخش‌های سیاسی خصوصا بخش‌های مرتبط با دوره‌های ریاست‌جمهوری را برجسته کرده‌اند.
این منتقدان تغییر دوره‌های ریاست‌جمهوری را یک اقدام غیرقانونی می‌دانند. اندکی بعد از اینکه پوتین گفت اکثریت قاطع مردم روسیه از تغییر قانون اساسی حمایت می‌کنند، روزنامه مسکوتایمز طی یادداشتی به قلم ایلیا شپلین نوشت: همه‌پرسی آینده درباره تغییرات قانون اساسی، بیشتر یک ژست سمبلیک است تا یک ضرورت قانونی. مقامات بلندپایه با ابداع راهی برای ابقای رییس‌جمهور ولادیمیر پوتین در قدرت برای دو دوره دیگر، قانون روسیه را زیرپا گذاشته‌اند. به گفته شپلین، همه‌پرسی روسیه صرفا راهی برای نمایش حمایت مردم روسیه از ابقای پوتین در قدرت و ارتقای اعتماد به نفس وی است.
به هر حال صرف‌نظر از اینکه هدف پوتین از برگزاری همه‌پرسی اصلاحات قانون اساسی چیست، او در مسیر باقی ماندن در قدرت قرار گرفته است. در این بین اگرچه محبوبیت او کمتر شده و طبق داده‌های مرکز مستقل نظرسنجی «لوادا» به سطح تاریخی ۵۹ درصد رسیده اما او همچنان از حمایت بخش قابل توجهی از مردم روسیه برخوردار است و احتمالا از همین حمایت برای هموار کردن راه تمدید ریاست‌جمهوری خودش تا سال ۲۰۳۶ استفاده خواهد کرد.
گفتنی است، دادگاه قانون اساسی روسیه اسفند ماه سال ۹۸ در بیانیه‌ای اعلام کرد که طرح اصلاح قانون اساسی روسیه، از نظر محتویات و مراحل تصویب با قانون اساسی مطابقت دارد و قاضی‌های دادگاه به این نتیجه رسیدند که طرح اصلاح قانون اساسی روسیه با فصل‌های اول، دوم و نهم این قانون مغایرت ندارد.
با اصلاح قانون اساسی روسیه ازجمله به پوتین امکان برای ادامه ریاست‌جمهوری پس از سال ۲۰۲۴ داده می‌شود. از سوی دیگر در آن زمان، ۳۵۷ دانشمند، نویسنده، خبرنگار، وکیل و منتقد تئاتر در نامه‌ای سرگشاده، مخالفت خود را با اصلاح قانون اساسی روسیه اعلام کردند.