در واشنگتن، جایی که مقامات نظامی و دفاعی با فهرست بلندبالایی از ژنرال‌های روسی که در طول ۱۱ ماه جنگ اخراج شده‌اند یا تنزل رتبه‌ پیدا کرده‌اند، در سالن‌های پنتاگون قدم می‌زنند و حالا به این اپیزود رسیده‌اند که در نهایت چه کسی مسوول اصلی رهبری روس‌ها در جنگ خواهد بود. کالین اچ.کال، معاون وزیر دفاع در امور سیاست هفته گذشته به خبرنگاران گفت: «این به نوعی شبیه یک برنامه تلویزیونی مستند است و من فکر می‌کنم نشان‌دهنده این است که روس‌ها هنوز متوجه نشده‌اند که چگونه می‌خواهند فرماندهی نبرد را بر عهده بگیرند. من فکر می‌کنم ناکارآمدی در میان فرماندهان روسی بسیار عمیق‌تر از این حرف‌ها است.» اکنون پوتین با وجود تعیین سومین فرمانده جنگ خود، به چند مورد از اهداف خود دست نیافته است. سربازان روسیه در تصرف کی‌یف، پایتخت اوکراین شکست خوردند. افزون بر این، ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین بر خلاف خواست پوتین هنوز در قدرت است. اوکراین روابط نزدیک‌تری با غرب دارد و با وجود نشانه‌هایی از برخی شکاف‌ها، ناتو متحد کی‌یف باقی می‌ماند. حتی هدف محدودتر روسیه برای تسلط بر کل منطقه شرقی دونباس نیز مبهم باقی مانده است.

برای رفع این آشفتگی، پوتین به کسی روی نیاورد جز ژنرال گراسیموف. به مدت ۱۰سال، گمان می‌رفت که ژنرال گراسیموف به‌عنوان رئیس ستاد کل ارتش، معادل رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا برای مدرن کردن نیروهای مسلح روسیه تلاش می‌کند. او ماجراهای ناگوار آمریکایی‌ها در افغانستان، عراق، سوریه، یوگسلاوی سابق و لیبی را مطالعه کرده بود و هدفش گنجاندن این بینش‌ها در این برنامه‌ها بود. اما شواهدی از این تلاش هنوز در میدان نبرد اوکراین دیده نشده است. ژنرال گراسیموف، ۶۷ساله با تناقضاتی دست و پنجه نرم می‌کند که مشخصه رهبران ارشد روسیه است: همتایان او در غرب می‌گویند که هر چند او در کار خود یک شخصیت یکپارچه دارد، اما او نیز متوسل به دروغ می‌شود. او در اوایل سال گذشته به مقامات غربی گفت که روسیه هیچ قصدی برای حمله به اوکراین ندارد.

چند هفته بعد، نیروهای روسی از مرز عبور کردند. او همچنین بسیار به پوتین نزدیک است. پوتین بیش از یک دهه پیش او را به ریاست ارتش خود منصوب کرد. ژنرال گراسیموف در اظهارنظرهای عمومی نادر خود، با پیروی از پروپاگاندای پوتین، روسیه را قربانی تجاوزات غربی به تصویر می‌کشد، بدون اینکه توضیحی درباره استراتژی خود برای خنثی کردن این تهدید داشته باشد. او در مصاحبه ای با روزنامه روسی «Arguments and Facts»که در ۲۴ژانویه منتشر شد، گفت: «کشور ما و نیروهای مسلح آن امروز در عمل با کل غرب مقابله می‌کنند.» او افزود: «ناتو از اوکراین برای یک جنگ ترکیبی علیه ملت ما استفاده می‌کند.»

جی.جونز، کارشناس امنیت ملی در کتاب خود با عنوان «سه مرد خطرناک» می‌گوید: «ژنرال گراسیموف همزمان با بازنگری در ساختار ارتش روسیه، حواس خود را در آنچه ایالات متحده به خوبی در انجام آن ماهر است، متمرکز کرد مانند جنگ تسلیحاتی ترکیبی، ترکیب قابلیت‌های نظامی مختلف برای ایجاد نیروی عظیم، تاکتیک‌های جنگ نامنظم.» در نتیجه، ارتش روسیه در تاکتیک‌های مخفیانه، مانند فرستادن واحدهای نیروهای ویژه روسیِ اسپتس‌ناز، به کریمه، قبل از اینکه روسیه به‌طور غیرقانونی شبه جزیره را در سال۲۰۱۴ ضمیمه کند، تخصص پیدا کرد. اما جنگ در اوکراین مستلزم نوع دیگری از مانور است: «کارزارهای تهاجمی باید متمرکز بر تعداد زیادی از نیروهای زمینی باشد که در مناطق مختلف با هدف تصرف زمین فعالیت و جنگ می‌کنند.»

در این مرحله اما ژنرال گراسیموف ناکارآمد بوده است.نیروهایی که در روزهای اولیه جنگ برای تصرف کی‌یف فرستاده شده بودند، حتی فاقد تدارکات اولیه بودند و خیلی سریع در خارج از شهر متوقف شدند. او توانایی ارتش را برای جابه‌جایی تعداد زیادی از انواع مختلف نیرو از طریق زمین، هوا و دریا تقویت نکرد؛ درحالی‌که طرح تهاجم او به آنها بستگی داشت. به همین دلیل نیروهای روسی در شهرها و شهرهای شمالی اوکراین گرفتار و سپس متلاشی شدند. خود ژنرال گراسیموف تقریبا قربانی برنامه‌ریزی ضعیف ارتش شد؛ زمانی که در اواخر آوریل، هنگام بازدید از سربازان، به سختی از یک حمله اوکراینی‌ها جان به در برد. در عوض، ده‌ها روس در حادثه‌ای کشته شدند که مسکو را بر آن داشت تا بازدیدهای رهبران به جبهه‌ها را کاهش دهد.

پوتین در این نشست تلویزیونی غایب بود. به گفته مقامات آمریکایی و ناتو، غیبت او نشان‌دهنده تمایل او به فاصله گرفتن از چیزی بود که به هر حال یک شکست نظامی خیره‌کننده محسوب می‌شد. فقط یک ماه قبل از آن، ژنرال سوروویکین به‌عنوان رهبری کارزار جنگی اوکراین، جایگزین ژنرال الکساندر دورنیکوف شده بود. اما ژنرال سوروویکین، به گفته مقامات نظامی آمریکا و مقامات دولت بایدن، موقعیت متزلزل روسیه را در اوکراین، به‌ویژه در جنوب، مستحکم کرده بود. او به نیروهای روسی فشار آورده بود تا خرسون را ترک‌کنند و عقب‌نشینی انجام داد که تلفات روس‌ها را به حداقل رساند. او سپس نیروهای خود را بر آنچه ارتش ایالات متحده آن را «دفاع در عمق» می‌نامد، متمرکز کرد و خطوط ثانویه سنگرها را ساخت. درحالی‌که تحرکات دفاعی او باعث نگرانی واشنگتن درباره اینکه روسیه ممکن است بتواند در برابر حملات مجدد اوکراین مقاومت کند، وبلاگ‌نویسان نظامی روسیه واکنش متفاوتی داشتند.

وبلاگ‌نویسان که به‌عنوان صدایی تاثیرگذار در جریان درگیری ظاهر شده‌اند، از فرماندهی نظامی روسیه به‌دلیل عقب‌نشینی از خرسون انتقاد کردند. پوتین از این طرح ناراحت بود و در ابتدا توصیه ژنرال سوروویکین برای عقب‌نشینی را رد کرد. مقامات ایالات متحده و متحدانش بر این باورند که ژنرال گراسیموف و سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، از بدبینی پوتین در جهت انتقاد از ژنرال سوروویکین استفاده کردند. مقامات آمریکایی در ماه دسامبر پیش‌بینی کردند که ژنرال گراسیموف و شویگو تلاش خواهند کرد تا کنترل خود را بر ارتش بازگردانند. در ژانویه، این دو حرکت خود را انجام دادند و یک تنزل میدانی را برای ژنرال سوروویکین مهندسی کردند.

مقامات می‌گویند که ژنرال گراسیموف و شویگو به وضعیت دفاعی ژنرال سوروویکین حمله کردند و بازگشت به «تهاجم فوق‌العاده» را با هدف اولیه بالقوه تصرف کراماتورسک در شرق پیشنهاد کردند. جدایی‌طلبان تحت کنترل روسیه در سال۲۰۱۴ این شهر را تصرف کرده بودند؛ اما در مرحله اولیه جنگ توسط نیروهای اوکراینی بیرون رانده شدند. بر اساس ارزیابی اطلاعات دفاعی بریتانیا در این هفته، در نشانه دیگری از یک تغییر گسترده‌تر، ژنرال سرهنگ میخائیل تپلینسکی به‌عنوان یکی از فرماندهان عملیاتی کلیدی روسیه در اوکراین برکنار شده است. در این ارزیابی آمده است: «تپلینسکی افسر زمینی مسوول عقب‌نشینی نسبتا موفقیت‌آمیز روسیه از غرب دنیپرو در نوامبر۲۰۲۲ بود و او به‌عنوان یک فرمانده توانا و عمل‌گرا در روسیه مورد ستایش قرار گرفته است.»

ایالات متحده و دیگر مقامات نظامی غربی می‌گویند که پروپاگاندای ژنرال گراسیموف برای منحرف کردن انتقادات از تلاش‌های جنگی‌اش از سوی وبلاگ‌نویسان نظامی و بررسی قدرت رو به رشد یوگنی پریگوژین، رئیس گروه مزدورِ واگنر بوده که تهاجم خونین روسیه را در باخموت در دونباس رهبری کرده است. پریگوژین از طرفداران سرسخت ژنرال سوروویکین نیز بوده است. دارا ماسیکو، پژوهشگر ارشد سیاست در شرکت «راند» در واشنگتن گفت: «به نظر می‌رسد تغییرات اخیر در فرماندهان، نتیجه درگیری‌های سیاسی و روابط دوستانه باشد.» مقامات نظامی و تحلیلگران می‌گویند که با اصرار پوتین بر اینکه روسیه دونباس و حتی کی‌یف را تصرف خواهد کرد، انتظار می‌رود که ژنرال گراسیموف برای انجام یک حمله موفقیت‌آمیز در بهار امسال تحت فشار زیادی قرار گیرد. مارک گالئوتی که درباره مسائل امنیتی روسیه مطالعه می‌کند، در پیام توییتری گفت: «اکنون همه‌چیز بر عهده اوست و من گمان می‌کنم پوتین دوباره انتظارات غیر واقعی دارد.»

منبع: دنیای اقتصاد