کشورهای اروپایی طرف برجام از ۱۸ اردیبهشت سال گذشته فرصت داشتند کانال مالی موسوم به اینستکس را راه اندازی کنند. این اتفاق رخ نداده است و به نظر می رسد تاخیر در راه اندازی آن بدون دلیل باشد چون ایران هر کاری می توانست در راستای حضور در برجام و عمل به مفاد آن انجام داده است. این در حالی است که اروپایی ها صرفا در قالب شعار مانده و اقدام عملی انجام نداده اند. البته اروپا حمایت های سیاسی از ایران داشته اما این حمایت ها تبدیل به اقدام عملی نشده است.

اخیرا رئیس جمهور در نامه ای به کشورهای طرف برجام، ۶۰ روز فرصت داده است تا اقدام مناسبی در راستای بهبود شرایط انجام دهند. به نظر می رسد این قید زمانی باعث شده تا اروپایی ها جدی تر به مسئله ایجاد کانال مالی فکر کنند. طبیعی است که این کانال در ابتدا می تواند به حوزه تجارت کالاهای اساسی مانند غذا و دارو بپردازد اما واقعیت این است که اینستکس صرفا برای تجارت این قبیل کالاها نیست و باید هرگونه نیازی که ایران می خواهد از کشورهای عضو اتحادیه اروپا تامین کند را شامل شود.

در این شرایط طبیعی است که آمریکایی ها به اروپا فشار بیاورند. همان طور که وزیر امور خارجه این کشور اعلام کرده است اگر از طریق اینستکس، کالاهای تحریمی تجارت شود، مقابله خواهد کرد. امریکا به کشورهای همسایه ایران از جمله عراق هم فشار می آورد که مبادله تجاری با ایران را قطع کنند. از نظر آمریکایی ها ایده آل این است که هیچ کشوری با ایران تجارت نداشته باشد اما این هدف هرگز به سرانجام نخواهد رسید چون ایران ظرفیت اقتصادی بالایی دارد و حداقل با ۱۵ کشور همسایه به طور مستقیم تجارت دارد. آمریکایی ها ممکن است با تحریم ها، حجم تجارت ایران را تحت تاثیر قرار دهند اما مسلما قادر به توقف آن نخواهند بود. مگر اینکه طرف های قرار داد مانند اروپایی ها خودشان نخواهند به تجارت شان با ایران ادامه دهند که در این صورت خلاف مفاد برجام عمل کرده اند.

از ۱۸ اردیبهشت پارسال تاکنون که نزدیک به ۱۴ ماه از شروع دور جدید تحریم های آمریکا گذشته است، اقتصاد ایران مقاومت کرده و طبیعتا این راه ادامه پیدا خواهد کرد. در این راستا برخی کشورها تحت فشار آمریکا خواهند بود اما برخی دیگر به تجارت شان ادامه خواهند داد. مهم این است که حرف زورمدارانه ای که آمریکایی ها می زنند به یک رویه در دنیا تبدیل نشود چون این سیاست می تواند در مقابل سایر کشورها از جمله اروپایی ها هم اعمال شود. بنابراین به نظر می رسد اروپا و برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا برای دفاع از استقلال بازرگانی و اقتصادی شان، روابط تجاری با ایران را ادامه دهند.

تحریم ها در یک سال و دو ماه گذشته، اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده اما مجموعه اهداف آمریکا محقق نشده است. کانال مالی بین ایران و اروپا موسم به اینستکس می تواند در شرایط تحریم به برقراری تجارت ایران کمک کند. این کانال هم به نفع ایران و هم به نفع اروپاست.