براساس برخی نظریه‌ها، علت هجوم ملخ ها، بیشتر از هر چیز دخالت‌های انسانی در طبیعت است. دخالت‌هایی که حتی کشاورزی هم یکی از آنها محسوب می‌شود. بر اساس این نظریه هر فعالیت منجر به بیابان‌زایی در هر نقطه از جهان، می‌تواند احتمال بروز خشکسالی و در نتیجه احتمال حمله ملخ را افزایش دهد. به همین دلیل است که این هجوم‌ها بیشتر در مناطق خشک‌تر جهان مانند آفریقا و بخش‌هایی از آسیا مشاهده می‌شود. هجوم ملخ ها، اتفاقی است که اولین تهدید آن متوجه مزارع گندم و امنیت غذایی کشور بوده و پس از طی شدن بیش از یک دهه خشکسالی در نوار مرکزی کشور، چالش اصلی کشاورزان در سال جدید است و باید پیش از وقوع آن، با استفاده از راه‌های مبارزه پیشگیرانه، اقدامی عاجل را صورت داد.
هشدار جدی فائو در رابطه ایران
هجومی که این بار از سوی سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد در فروردین ماه به صورت یک هشدار جدی برای ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس مطرح شد و بر اساس اعلام این سازمان و کارشناسان بخش کشاورزی، ملخ‌های صحرایی آفت‌هایی خطرناک برای کشاورزی کشور محسوب می‌شوند که در صورت تداوم حضور آنان می‌توانند امنیت غذایی را نیز مختل کنند.
بر اساس اعلام فائو ملخ‌های صحرایی در دو طرف دریای سرخ در تکثیر و هجوم گسترده به کشورهای شرق آفریقا و غرب آسیا هستند. برخی از گله‌های ملخ صحرایی در غرب آسیا اقدام به تخم‌گذاری کرده و در قالب گله‌های بسیار بزرگ به سمت کشورهایی نظیر ایران هجوم آورده‌اند.
ایران از 2 جبهه جنوب و جنوب شرقی از عربستان، عمان، قطر، امارات متحده، کویت، هند و پاکستان همیشه مورد تهدید این آفت بوده و همچنین در برخی از مناطق جنوبی کشور از جمله جازموریان، چابهار و ایرانشهر این آفت در چند سال اخیر پس از ورود به کشور تخم‌ریزی کرده و به‌صورت انفرادی زیست می‌کنند و در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی افزایش تراکم پیدا خواهند کرد.
فائو همچنین در پی افزایش احتمال هجوم ملخ‌ها به کشور، وضعیت ایران را از رنگ زرد به نارنجی تغییر داد که این یعنی کشوری که مورد حمله قرار گرفته احتمال خسارت به محصولات کشاورزی و حتی باغ‌های آن زیاد است.
بحران چند لایه در کمین مراتع کشور
هجوم ملخ‌ها به کشور، اتفاق متداول و مستمری در طی چند دهه اخیر نبوده و در استان اصفهان، در طی یک قرن اخیر، این اتفاق تنها دو یا سه بار رخ داده است. به گفته مدیرکل مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات کشور، این ملخ‌ها بسیار خطرناک هستند و در مسیر خودشان هر نوع گیاهی را کامل می‌خورند و از بین می‌برند. این ملخ‌ها در سال‌های دور چندین بار به کشور ما حمله کردند و کشور را به مرحله قحطی رسانده‌اند و آخرین حمله ملخ‌ها در سال‌های 40 و 42 به کشور بوده که محصولات بسیاری از استان‌های کشور را از بین برده است.
اما مسأله دیگری که ابعاد این بحران را افزایش می‌دهد، ماندگاری آنها در مراتع کشور و تخم‌ریزی و زادوولد آن‌هاست که در ماه‌های گرم پیش رو، احتمال آن رو به فزونی خواهد گذاشت. مضاف بر این، گزارش‌های فائو حاکی از این امر است که موج دیگری از هجوم ملخ‌ها در اردیبهشت ماه در پیش است که در صورت عدم مقابله مؤثر با آنها و سم‌پاشی قابل توجه در اراضی مورد تهدید، خسارات مراتع کشور شدت خواهد یافت؛ پیش‌بینی می‌شود در حمله آتی، 5 تا 10 برابر ملخ‌های فعلی که در استان‌های جنوبی کشور وجود دارند در دسته‌های 50 میلیون عددی وارد کشور شوند.
حمله ملخ‌ها تا چه حد مخرب است؟
مسأله اصلی در هنگام هجوم ملخ‌ها، تعداد بالای ملخ‌ها در هنگام حمله و میزان غذایی است که آنها در هر روز مصرف می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد، هر ملخ صحرایی، روزانه به اندازه وزن خود (دو گرم) غذا مصرف می‌کند؛ هر کیلومتر مربع از دسته پروازی متراکم می‌تواند شامل 50 میلیون ملخ باشد که روزانه قادرند 100 تن از پوشش گیاهی را از بین ببرند. دسته پروازی بسیار بزرگ می‌تواند هزار کیلومتر مربع را پوشش دهد و قادر است روزانه 100 هزار تن پوشش گیاهی را به مصرف برساند. ارتفاع پرواز دسته‌های ملخ دریایی از 100 تا هزار متر گزارش شده و در روزهای آفتابی و گرم این ارتفاع افزایش می‌یابد.
ملخ‌ها در چند قدمی اصفهان
حسنعلی رحیمی در گفت‌وگو با خبرنگار "نوسان"، ضمن تأیید احتمال هجوم ملخ‌ها به استان اصفهان گفت: حجم این هجوم بسیار زیاد است و اگر پیشگیری‌های لازم صورت نگیرد، امکان هجوم ملخ‌ها به استان‌های مرکزی کشور از جمله اصفهان وجود دارد و دامنه این هجوم می‌تواند از اصفهان نیز فراتر رود. وی در خصوص راه‌های مقابله با این ملخ‌ها متذکر شد: تنها راه ممکن، سم‌پاشی است که به صورت هوایی و زمینی انجام می‌شود و این سم‌پاشی باید در استان‌های جنوبی و محل‌هایی که هم اکنون مورد هجوم ملخ‌ها واقع شده صورت گیرد تا امکان پرواز مجدد و حرکت به سمت استان‌های دیگر از آنها گرفته شود.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان اصفهان همچنین تصریح کرد: نحوه حمله این ملخ‌ها به گونه‌ای است که ابتدا به مراتع هجوم می‌آورند و تا زمانی که غذا در دسترس آنها باشد در محل مذکور باقی مانده و پس از آن به سمت سایر مراتع و مزارع پرواز می‌کنند.
گفتنی است، این ملخ‌ها می‌توانند روزانه 200 تا 400 کیلومتر و در ارتفاع 1700 متری پرواز کنند و در چنین شرایطی، رسیدن آنها به استان اصفهان در صورت عدم مبارزه صحیح، چندان دور از ذهن نیست.
\
پای لنگ بودجه‌های دولتی
مسأله ای که این بار، وقوع بحران را تشدید کرده، عدم تخصیص مناسب بودجه مبارزه با آفت ملخ در سال‌های اخیر بوده است. بر اساس اعلام مدیرکل مبارزه با آفت سازمان حفظ نباتات، ستاد بحران کشور بودجه 12 میلیاردی برای مبارزه با هجوم فعلی ملخ‌ها تصویب کرده که با وجود کاهش آن به 10 میلیارد تومان، هنوز سازمان مذکور موفق به جذب آن نشده است.
این در حالی است که تا کنون در 40 هزار هکتار از اراضی استان‌های جنوبی مبارزه جدی با ملخ‌ها انجام شده و وسعت این مبارزه باید به سرعت به 200 هزار هکتار افزایش یابد، علاوه بر این، ارزش محصولات کشاورزی در معرض خطر این هجوم، بیش از 125 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
مصطفی مصری پور/ هفته نامه نوسان