این جابهجایی در حالی صورت میگیرد که دوره ۱۰ ساله فرماندهی سرلشکر جعفری بر سپاه در سال ۹۶ به پایان رسیده بود و رهبر انقلاب برای سه سال دیگر یعنی تا سال ۱۳۹۹ حکم او را تمدید کرده بودند. با این حال رهبر معظم انقلاب حکم فرمانده جدید سپاه پاسداران را ابلاغ کردند و در حکم دیگری سرلشکر جعفری را که به فعالیت در عرصههای فرهنگی علاقهمند بود به فرماندهی قرارگاه فرهنگی و اجتماعی بقیهاللهالاعظم منصوب کردند. یکی از وظایف قرارگاه فرهنگی و اجتماعی بقیهاللهالاعظم مبارزه با جنگ نرم است که سردار جعفری در چندین سال گذشته بر آن اهتمام داشت.
هرچند فرماندهی سپاه پاسداران بر اساس قانون دوره زمانی مشخصی ندارد اما طبق یک رویه معمول رهبر انقلاب معمولاً به منصوبان خود دو دوره پنج ساله یا یک دوره ۱۰ ساله حکم میدهند و تمدید حکم افراد بعد از ۱۰ سال به تشخیص رهبری برای یک مدت کوتاه ادامه پیدا میکند. اکنون سرلشکر سلامی فرماندهی جدید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شده است. بسیاری در تحلیلهای اولیه به رویکرد آمریکاستیزی او اشاره کردند و یادآور شدند که در شرایط جدیدی که برای ایران حادث شده است، وی بهترین گزینه ممکن است.
سرلشکر سلامی کیست؟
سرلشکر حسین سلامی ۵۹ ساله در سال ۱۳۳۹ در روستای وانشان شهرستان گلپایگان در استان اصفهان متولد شد. او در سال ۱۳۵۷ همزمان با به ثمر نشستن انقلاب اسلامی وارد دانشگاه علم و صنعت شد و در رشته مهندسی مکانیک مشغول تحصیل شد. او اما پس از وقوع انقلاب فرهنگی و همزمان با آغاز دوران جنگ در آبان ماه سال ۱۳۵۹ به سپاه پیوست.
سرلشکر سلامی با آغاز جنگ تحمیلی به سپاه اصفهان پیوست. او در کردستان و جبهه جنوب عهدهدار مسئولیتهای میانی مختلف بود. عمده فعالیتهای وی در دوران جنگ تحمیلی مربوط به لشکر کربلا و لشکر ۱۴ امام حسین(ع) اصفهان بود. سلامی در حالی پس از ۱۲ سال جانشینی فرمانده سپاه پاسداران به سمت فرماندهی کل میرسد که نخستین مقام او در سپاه مسئولیت عملیات قرارگاه دریایی نوح در جنگ ایران و عراق بود. او پس از پایان جنگ دوره دانشکده فرماندهی و ستاد را گذراند و در رشته مدیریت دفاعی از دانشگاه آزاد اسلامی فارغالتحصیل کارشناسیارشد شد. فرمانده فعلی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همزمان با تدریس در دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه، از دانشگاه علم و صنعت نیز فارغالتحصیل شد.
او سپس همزمان با تاسیس دانشکده دوره عالی جنگ ( دافوس) به این دانشکده رفت و به گفته برخی، از موسسان این دانشکده محسوب میشود. سلامی از سال ۷۱ تا ۷۶ فرماندهی این نهاد را که تربیت نیروهای نظامی-دانشگاهی سپاه در آن انجام میشد، بر عهده گرفت.
سردار حسین سلامی همزمان با ورود سرلشکر رحیم صفوی در سپاه ارتقا یافت و از ۷۶ تا ۸۴ به معاون عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد. مسئولیت بعدی او عنوان فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران در سال ۸۴ تا ۸۸ بود. سلامی از دوازدهم مهر ۱۳۸۸ و در میانه اعتراضات پس از انتخابات همان سال به عنوان جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد. سرلشکر سلامی سال گذشته در تیرماه ۹۷، طی حکمی با حفظ سمت، سرپرستی معاونت هماهنگکننده سپاه را نیز بهعهده گرفت و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی است.
شخصیت و مواضع سلامی
حسین سلامی در این سالها میان فرماندهان سپاه به عنوان چهرهای شناخته میشود که مواضع صریحی نسبت به آمریکا، اسرائیل و برخی از کشورهای منطقه دارد. تا جایی که برخی او را به عنوان یکی از مهمترین برنامهریزان سپاه در مقابله با جنگهای روانی و عملیاتی دشمنان منطقهای و بینالمللی ایران معرفی میکنند و این جایگاه در رفتار و مواضع او به روشنی مشهود است.
در همین جهت او پیش از این در مواقع حساسی که نیاز به موضعگیری بوده با حضور در برنامهها و سخنرانیهای مختلف مواضع خود را به صراحت بیان کرده است. معروفترین جملات سرلشکر سلامی مواضع او در مورد اسرائیل است. سردار سلامی یکبار گفته بود که من به جای اینکه به سخنان نتانیاهو گوش بدهم، ترجیح میدهم کارتون گوریلانگوری ببینم و بار دیگر به او توصیه کرده بود: «شنا کردن در مدیترانه را تمرین کن چرا که به زودی هیچ راهی جز به دریا گریختن نداری.»
از دیگر مواضع او میتوان به سخنرانی وی در مراسم گرامیداشت شهدای حادثه تروریستی جاده خاش-زاهدان اشاره کرد که با اعلام دست داشتن عربستان سعودی و امارات در حادثه تروریستی خطاب به آنها گفت: «ما دشمنانمان را میشکنیم و تصمیم گرفتهایم این کار را بکنیم و برای آن برنامه داریم. آل سعود بداند ماندنی نیست و دشمن بداند ما او را رها نمیکنیم. امروز آمریکا هم قافیه را باخته است و دشمنان ما مایوس هستند و ما در حال پیشرفت بیاعتنا به دشمن و در حال حرکت رو به جلو هستیم. شکست دادن قطعی دشمن کار نهایی ما است و صبح پیروزی ما نزدیک است. ما طرحهایمان را پیادهسازی کرده و قطعا انتقام شهدایمان را میگیریم. البته دشمن آنقدر سیلی خورده است که این حرکات در برابر آن ناچیز است.»
در عین حال با توجه به مواضعی که سردار سلامی پیش از این در مورد تصویب لوایح FATF اتخاذ کرده است او را میتوان از مخالفان تصویب این لوایح در مجمع تشخیص مصلحت نظام هم دانست. سلامی در برنامه گفتوگوی ویژه خبری در مورد این لوایح اینگونه موضعگیری کرده بود: «مطمئنم همان بدعهدیها و تعاریف ناعادلانه و ساختگی که در روابط بینالملل ساخته میشود در FATF هم وجود خواهد داشت. اصلاً موضوع پولشویی و گردش مالی به سمت گروههای تروریستی مطرح نیست والا داعش با کدام پول و حمایت چه کسی به وجود آمد .مطمئنم این کنوانسیون و معاهده FATF وسیلهای برای رصد گردش مالی ما و اهرمی برای تأثیرگذاری بر ما است.» سلامی همچنین در دوران مذاکرات تیم هستهای ایران با ۵+۱ گفته بود: «تیم هستهای اگر مجددا با تهدید آمریکا در مذاکرات مواجه شد، مذاکرات را ترک و میدان عمل را به ما بسپارد.»
این سردار سپاه در یکی از آخرین مواضع خود نیز در واکنش به قرار گرفتن سپاه پاسداران در لیست گروههای تروریستی از سوی آمریکا، گفت: «برای ما باعث افتخار است که از سوی فردی چون ترامپ، تروریست خوانده شویم.»
از دیگر تکجملههایی که میتوان از سلامی به خاطر آورد این جملات است: «۱۰۰ هزار موشک تنها در لبنان آماده پرتاب به سوی اسرائیل است»، «انتهای مذاکره و سازش با آمریکا جنگ است»، «دورریز غذای ایرانیها ۵۰ میلیون گرسنه آمریکایی را سیر میکند»، «راهی برای فرار ندارید، به اندازه یک عملیات بیتالمقدس ما هستید»، «جواب بازدید از مراکز نظامی را با سرب داغ میدهیم»، «پاسخ ما به هرگونه حمله نظامی قطعاً نظامی خواهد بود نه سیاسی». او این صحبتها را در مناسبتها و مواقع مختلف کرده است.
تحلیلهایی درباره فرمانده جدید سپاه
با توجه به این مواضع و خط مشی فکری سرلشکر سلامی در مواجهه با مخالفان و دشمنان منطقهای و جهانی جمهوری اسلامی، میتوان حدس زد که انتصاب او در این مقام به معنای تصمیم به ایستادگی و کوتاه نیامدن در مقابل فشارهای آمریکا و برخی کشورهای منطقه بر سپاه پاسداران و جمهوری اسلامی است. موضوعی که برخی از رسانهها و شخصیتها بر آن تاکید کردهاند.
برای نمونه سایت مشرق نیوز در تحلیل این انتصاب نوشته است: «مروری بر دهها سخنرانی سردار سلامی نشان میدهد که او فقط یک سخنور هنرمند نیست بلکه به صراحت میتوان گفت که از آن جمله مقامات جمهوری اسلامی است که توانمندی ویژه در خلق ادبیات راهبردی دارد. این جذابیت ذاتی در سردار سلامی، بهگونهای است که در دوران جدید سپاه پاسداران بیشتر خود را نیز نشان خواهد داد.
دوران جدید دورانی است که سپاه یک دوره موفق جنگ نیابتی در غرب آسیا را پشتسر گذاشته و خود را برای دورانی جدید از تقابل شفافتر با آمریکاییها و صهیونیستها آماده میکند». نویسنده این تحلیل میافزاید: «اساساً سالهای پیش رو سالهای بزرگ و حساسی برای انقلاب است که دوران جدیدی از ادبیات راهبردی را نیز میطلبد. با توجه به توانمندی و سخنوری راهبردی سردار سلامی میتوان در اینباره بسیار امیدوار بود و درباره او حساب ویژهای را باز کرد.»
محسن رفیقدوست که از موسسین سپاه پاسداران است نظر دیگری دارد. او در این باره گفته است: «این انتصاب هیچ ربطی به تروریست خواندن سپاه از سوی آمریکا ندارد. معمولاً رهبر معظم انقلاب در تاریخهای معینی فرماندهان را عوض میکنند. اکنون هم زمان انتصاب فرمانده جدید فرا رسیده بود که این کار انجام شد.»
استقبال شخصیتهای لشکری و کشوری از سلامی
به هر جهت این انتصاب مورد استقبال گسترده مقامات کشوری و لشکری قرار گرفت و شخصیتهای مختلف با پیامهای تبریک خود انتظارات خود را از فرمانده جدید سپاه بیان کردند. حسن روحانی در پیام تبریک خود به سرلشکر سلامی خواستار «همبستگی و همدلی بیش از پیش نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، اقتدار و عزت روزافزون نظام اسلامی برابر هر نوع تهدید و توطئه دشمنان، و پاسداری از ارزشها و دستاوردهای انقلاب اسلامی، در چارچوب قانون اساسی» شد.
ابراهیم رئیسی، رئیس جدید قوه قضائیه نیز با اشاره به راهبرد گام دوم انقلاب از سوی مقام معظم رهبری ابراز امیدواری کرد سرلشکر سلامی در راستای حفظ و حراست از انقلاب و دستاوردهای آن بر اساس منویات مقام معظم رهبری همچون گذشته موفق و منصور باشد. علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز در پیام تبریک خود به سرلشکر سلامی ابراز امیدواری کرد توانمندیها و بنیه دفاعی سپاه پاسداران در دوره وی ارتقاء یابد.
سرلشکر باقری، فرمانده کل نیروهای مسلح نیز در پیام خود با اشاره به قدرت خلاقیت و ابتکار حسین سلامی این خصوصیات را پشتوانه مطمئن و تعیینکنندهای در فراهمسازی بسترهای تحقق انتظارات مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا دانسته است. در میان اصلاحطلبان نیز محمدرضا عارف با تبریک به سلامی به استقبال این انتصاب رفت و در متن پیام خود ابراز امیدواری کرد «فرمانده جدید سپاه با عنایت خداوند متعال و استفاده از ظرفیت نیروهای خدوم پاسدار و همراهی دیگر ارکان نظام اسلامی در انجام وظایف محوله بهخصوص برابر تهدیدات و توطئههای دشمنان موفق و پیروز باشید». عارف همچنین در این پیام خواستار همراهی بیشتر سپاه پاسداران با دیگر نهادهای نظام بهویژه دولت در توسعه و آبادانی کشور شده است.
محمدجواد ظریف، اسحاق جهانگیری، محمود واعظی، امیر حاتمی، عبدالرضا رحمانی فضلی، حجتالاسلام سعدی، علی شمخانی، سرلشکر رحیم صفوی، علیاکبر ولایتی، علیاکبر صالحی و جمعی از فرماندهان سپاه پاسداران نیز از دیگر چهرههای تاثیرگذاری هستند که از نهادهای مختلف اجرایی کشور انتصاب حسین سلامی به فرماندهی سپاه پاسداران را تبریک گفتهاند.
سردار جعفری و قرارگاه بقیهالله
اما شاید موضوعی که در این انتصاب کمتر مورد توجه رسانهها قرار گرفته است انتصاب سرلشکر محمدعلی جعفری به عنوان مسئول قرارگاه بقیهالله باشد. فرماندهان پیشین سپاه معمولا خارج از این نهاد مشغول خدمت میشدند. چنانکه محسن رضایی بعد از اتمام دوره فرماندهی خود در سپاه پاسداران به دبیری مجمع تشخیص مصلحت نظام که یک شغل غیرنظامی محسوب میشود منصوب شد و رحیم صفوی نیز در مقام مشاور عالی رهبری در امور نظامی در مشاغل نظامی باقی ماند. اما سرلشکر جعفری در سپاه باقی مانده است.
با توجه به متن حکم مقام معظم رهبری به محمدعلی جعفری که در آن آمده است: «نظر به تمایل جنابعالی به حضور در عرصههای فرهنگی و نقشآفرینی در جنگ نرم...» و توصیه به «بهرهگیری (در این مقام) از ظرفیتهای گسترده و توانمندیهای ژرف در جامعه بهویژه علماء دینی و نخبگان فرهنگی و جوانان جهادی و انقلابی برای گسترش و تبیین معارف انقلاب اسلامی بر پایه خطوط ترسیمشده در بیانیه گام دوم انقلاب» میتوان حدس زد که این قرارگاه به زودی نقش پررنگی ایفا خواهد کرد و در آیندهای نزدیک بیشتر، از آن خواهیم شنید.
به تعبیری شاید بتوان گفت سرلشکر جعفری بعد از اتمام فرماندهی خود از سوی مقام رهبری عهدهدار ماموریت جدید و جدیتری شده است. از سوی دیگر شاید اینگونه هم بتوان تعبیر کرد که سرلشکر سلامی با توجه به خصوصیاتی که از وی بیان شد بیشتر بر مسائل خارجی و مقابله با دشمنان تمرکز خواهد کرد و سرلشکر جعفری نیز در کنار سلامی به وی در حوزه فرهنگی کمک خواهد کرد.