در تاریخ 4.5 میلیارد سال پیدایش كره زمین این حادثه كوچكى براى طبیعت بوده است؛ حادثه‌اى طبیعى كه اگرچه مرگ انسان‌هاى زیادى را رقم زد، اما باعث تنفس طبیعت شد و مادر طبیعت استراحت كوتاهى كرد. 65 میلیون سال پیش از این، دایناسورهاى عظیم‌الجثه را یك حادثه طبیعى از میان برد. آنها توانسته بودند به مدت 165 میلیون سال در برابر حوادث طبیعى دوام بیاورند و به زندگى ادامه دهند. دایناسورها هوشمند نبودند، اما انسان هوشمند است و راه مبارزه با این بیمارى و ریشه‌‌کن‌كردن این ویروس را هم به‌تدریج پیدا خواهد كرد. انسان شیوه‌هاى جدیدى براى مبارزه و حذف ویروس پیدا خواهد كرد. روش‌هاى تشخیص آن بهتر و سریع‌تر خواهد شد. داروى درمان این بیمارى تهیه خواهد شد و واكسن براى پیشگیرى از ابتلا به این ویروس تولید خواهد شد. در همه‌گیرى بعدى انسان مجهزتر، سازمان‌یافته‌تر و داناتر خواهد بود. عقل مشترك انسان‌ها و دانش آنها كرونا را شكست خواهد داد و شاید آن را از صحنه زمین ریشه‌كن كند، همچنان كه ویروس آبله را ریشه‌كن كرد. اكنون ویروس‌هاى آبله در لوله‌هاى یخ‌زده آزمایشگاه‌هاى جهان جاى گرفته‌اند. امید كه دانش بشرى، این ویروس را هم به لوله‌هاى یخ‌زده آزمایشگاه‌ها بفرستد.
شیوع كرونا، بر خرد جمعى انسان‌ها و احساس همبستگى‌شان افزود و بار دیگر احساس كردند كه از سیاه و سفید و سرخ و زرد همگى «از یك پیكرند». وقتى كرونا شیوع پیدا كرد، افراد مختلفى واكنش نشان دادند؛ مقامات بهداشتى با توصیه به زدن ماسك و ضدعفونى‌كردن سطوح تماس‌یافته، بعضى با سرودن شعر، بعضى‌ها با خواندن آواز در مورد كرونا و بعضى دیگر با ارائه درمان‌هاى پزشكى متنوع از خوردن سیر، موز و روغن بنفشه تا بخور جوش‌شیرین؛ بعضى‌ها هم با نوشتن طنز براى كرونا و بعضى‌ها هم با توصیه به استغفار، توبه و صدقه‌دادن. اما بیش از همه دست‌اندركاران شبه‌علم در این زمینه فعالیت داشتند؛ آنهایى كه این همه‌گیرى برایشان یك فرصت طلایى را پیش آورد. كسانى كه بدون تحصیلات پزشكی و كوچك‌ترین دانش در مورد اینكه تحقیق در پزشكى چگونه انجام مى‌شود، جوش‌شیرین، سیر و روغن بنفشه و دیگر مواد و روش‌هاى بى‌فایده و خطرناك را به‌طور وسیعى تبلیغ مى‌كردند و باعث بیمارى و حتى مرگ تعدادي شدند. تأسف‌برانگیزترین جنبه شبه‌علم دستورالعمل‌هاى خوراكى و بهداشتى بخش طب سنتى در وزارت بهداشت بود كه نماد نفوذ شبه‌علم در مراكز بهداشتى و دانشگاهى ماست و این در حالى بود كه بسیارى از پژوهشگران و متخصصان دارویى و پزشكى كشور در سكوت آزمایشگاه‌ها و به دور از جنجال و تبلیغات مدعیان درمان كرونا، در حال تهیه دارو و واكسن براى مبارزه با این ویروس بودند. رادیو و تلویزیون نیز با مصاحبه و گفت‌وگو با این مدعیان شبه‌پزشكى نقش مهمى را در تبلیغ براى این مدعیان و بى‌توجهى به دستورهاى پزشكى جدى بازى كرد. كوتاهى پزشكان و دست‌اندركاران درمان كرونا در مبارزه با این پزشك‌نماها قابل چشم‌پوشى نیست. اگر آنها جامعه را در مورد دستاوردهاى پزشكى و شیوه تحقیق درباره بیمارى‌ها و درمان آنها آموزش مى‌دادند، شاید افراد ساده‌دل آن‌چنان مجذوب اینها نشده و كرونا این‌چنان در ایران شیوع پیدا نمى‌كرد. این همه‌گیرى باعث چالش‌هاى فلسفى
بسیارى نیز شد.
این همه‌گیرى نشان داد فلسفه و اخلاق براى تبیین علت پیدایش، راه مبارزه و درمان كرونا در برابر متخصصان پزشكى هیچ حرفى براى گفتن ندارند. در این مبارزه بسیارى از پیروان ادیان به علم و عقل اعتماد كردند، اما بودند بخش كوچكى كه همچنان باورهاى خود را بر عقل سلیم و دانشورزى ترجیح دادند. بعضى از افراد مذهبى در اسرائیل نمى‌خواستند مكان‌هاى مقدس آنها بسته شود و حتى یكى از آنها براى اینكه رأى بیاورد، گفته بود كه اگر به حزب او رأى دهید كرونا نمى‌گیرید، اما خودش كرونا گرفت. منتقدان گفتند كه معلوم شد خودش به حزبش رأى نداده است! مردم باز هم به پزشكان اعتماد كردند.
بینش، بصیرت و هدایت از فلسفه، دین و ایدئولوژى‌ها مى‌آید. مراكز دینى مى‌توانند براى بسیج‌كردن توده‌ها به كار آیند و وظیفه آرامش‌بخشیدن و یارى‌دادن به مردم را بر عهده بگیرند و وظیفه مقامات بهداشتى را به خودشان واگذار كنند. همان‌طور كه دیدیم مساجد و امامزاده‌ها به كارگاه تولید ماسك و تجهیزات پزشكى تبدیل شدند.
اكنون با همه‌گیرى كرونا ما بیش از پیش نیازمند بازاندیشى در ماهیت برخى از مهم‌ترین مفاهیم هستیم. دیگر نمى‌توان مانند دوران قرون وسطى پدیده‌هاى طبیعى مثل بیمارى‌هاى همه‌گیر، زلزله، سیل و توفان را به خشم خداوند، آزمون و انتقام الهى نسبت داد. باید هر آنچه را متخصصان پزشكى مى‌گویند، پذیرفت و به كمك آنها در مبارزه با بیمارى‌ها شتافت. حوز‌ه‌هاى دینى باید نقش مشورتى و هدایتى درمانگران را داشته و به آنها كمك كنند تا درمانگران سیاست‌هاى خود را اجرا كنند. آنها به علت نفوذ سیاسى، دینى و اخلاقى‌شان در مردم مى‌توانند با كشیدن مردم به صحنه براى رعایت اصول بهداشتى، تأمین مصالح و مواد بهداشتى به موفقیت طرح‌هاى بهداشتى براى مبارزه با کرونا كمك‌هاى مهمى كنند.