فعالیت دانشبنیانها در 8 سرفصل ورزشی
طبق تعریف وزارت ورزش و جوانان کشور، ورزش در هفت حوزه ورزش قهرمانی و حرفه‌ای، فرهنگی، آموزش و پژوهش، ورزش همگانی، ورزش بانوان، ورزش جانبازان و معلولان، ورزش تربیتی و توسعه و نگهداری اماکن ورزشی تقسیم‌بندی می‌شود و نهادهای مختلفی به غیر از وزارت ورزش و جوانان به صورت مستقیم و غیرمستقیم متولی حوزه ورزش در کشور هستند. در سالهای اخیر حوزه ورزش و سلامت در زمره بخش‌هایی بوده که استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناور قابل‌توجهی را به خود جذب کرده است. با ایجاد معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری موضوع حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها شکل جدی‌تری به خود گرفت و در این راستا شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه ورزش نیز از این حمایت مستثنی نبوده‌اند. طبق اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، درحال حاضر امکان تجاری‌سازی ایده‌ها و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان در هشت سرفصل عمده ورزشی شامل آموزش، ترویج و توسعه ورزش، مدیریت ورزشی، بازارگاه‌های ورزشی، سامانه‌ها و گجت‌های بهبود‌دهنده و تجزیه و تحلیل ورزشی، تجهیزات ورزشی، ورزش معلولان و جانبازان، مکمل‌های ورزش و دستیاران تندرستی تا حدودی فراهم شده است که هرکدام در برگیرنده فرصت‌های پرشمار و ظرفیت‌های بالقوه برای نوآوری شرکت‌های فناور و استارتاپهای ایرانی است که میتوانند ایده‌های خود را در هریک از حوزههای مذکور عملی کنند. برای مثال در سال جاری، چندین محصول حوزه ورزش و سلامت توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور راهی بازار شد. یکی از شرکت‌های نساجی، موفق شد نخ‌های خنک‌شونده با نام تجاری cooltex را با استفاده از فناوری نانو تولید کند. همچنین این شرکت محصول دیگری با عنوان نخ‌های سلامت‌بخش و با نام تجاری healtex تولید کرد که در تولید لباسهای ورزشی مورداستفاده قرار می‌گیرد. مکمل پزشکی ورزشی «کورکومین» نیز محصول دانش‌بنیان دیگری است که در سال جاری توسط یک شرکت دانش‌بنیان تولید شد. این مکمل ورزشی با منشأ طبیعی به‌عنوان ضدالتهاب و درمان‌کننده کبدهای چرب ورزشکاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستیابی به فناوری لباسهای ورزشی EMS یا همان لباسهای محرک الکتریکی عضلات نیز امسال توسط یکی از شرکت‌های فعال در حوزه نانو تولید شد که به‌عنوان یک پوشاک ورزشی هوشمند مورداستفاده قرار می‌گیرد.
دانشبنیانها و چالش‌های ورزشی
اگرچه تولید محصولات ورزشی دانش‌بنیان و راه‌اندازی استارتاپهای ورزشی طی سالهای اخیر افزایش یافته است، اما همچنان ظرفیت‌های مغفولی در این حوزه وجود دارد که میتواند مورد استفاده و بهره‌برداری پژوهشگران این بخش قرار گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ضعف در سواد ورزشی شهروندان و ورزشکاران آماتور، سبک زندگی ناسالم شهروندان، عدم دسترسی همه شهروندان به متخصص و مربی به‌منظور دسترسی به برنامه ورزشی و تغذیه مناسب، ضعف اطلاع‌رسانی در مورد مکان‌های ورزشی مناسب و برنامه‌های ورزشی در دسترس به صورت به‌روز و لحظه‌ای و مواردی از این دست به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌های این حوزه مطرح است. درحال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپهای متعددی کوشیده‌اند با تولید محصولات دانش‌محور و راه‌اندازی استارتاپهای ورزشی، بخشی از چالش‌های این حوزه را برطرف کنند. به نظر می‌رسد گام نخست برای حل چالش‌های حوزه ورزش کشور، آموزش، ترویج و توسعه ورزش باشد. توجه به این حوزه‌ها قطعا میتواند مسیر رفع مشکلات سایر بخش‌ها را نیز هموار کند.
ترویج و توسعه ورزش با دانشبنیانها
طبق آمارهای موجود که از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارائه شده است، در حال حاضر بیش از 10 شرکت در حوزه آموزش، ترویج و توسعه ورزش، خدمات خود را ارائه می‌دهند که از این تعداد، چهار شرکت دانش‌بنیان هستند. برای مثال یک شرکت دانش‌بنیان با تولید یک پایگاه هوشمند تندرستی و نصب آن در مترو مشهد ایده فناورانه جالبی ارائه داده است. این دستگاه در برخی ایستگاه‌های مترو مشهد نصب شده است. شهروندان در فاصله یک‌ونیم متری دستگاه می‌ایستند و حرکات ورزشی را که در نمایشگر روبه‌رو نشان داده می‌شود، انجام می‌دهند. دستگاه با استفاده از حسگرهای حرکتی، درستی نرمش‌های فرد را ارزیابی می‌کند و پس از اینکه شهروندان 6 حرکت صحیح را در 90 ثانیه انجام دادند میتوانند از دستگاه بلیت رایگان مترو دریافت کنند. فناوری کلیدی استفاده‌شده در ساخت این دستگاه، بینایی ماشین است که توسط یک شرکت دانش‌بنیان ساخته و عرضه شده است. این دستگاه را می‌توان نمونه‌ای خدمات فناورانه حوزه آموزش و ترویج ورزش دانست.
کمک دانشبنیانها به مدیریت ورزشی
ترویج و توسعه ورزش درصورتی که تحت‌مدیریت مشخصی قرار نداشته باشد، نمی‌‌تواند به اهداف اصلی خود دست پیدا کند. در نتیجه نیاز به مدیریت حوزههای ورزشی یکی از ضروریات این حوزه است که دانشبنیانها طی سالهای اخیر با ورود به این حوزه توانسته‌اند چالش‌های مدیریتی حوزه ورزش را حل کنند. برای مثال یک شرکت دانش‌بنیان برای تسهیل در روند فعالیت باشگاه‌داران و مدیران ورزشی، سامانه‌ای طراحی کرده است که براساس آن کارشناسان و مدیران میتوانند تمام فرآیندها و رویدادهای اماکن ورزشی را مدیریت کنند. ارزیابی سلامت جسمانی اعضا یکی از مهم‌ترین خدماتی است که از طریق این سامانه ارائه می‌شود. علاوه‌بر این یک شرکت دانش‌بنیان دیگر نیز توانسته یک سامانه یکپارچه مدیریت اماکن ورزشی را برای اولین‌بار در دانشگاه صنعتی امیرکبیر پیاده‌سازی کند که براساس آن هر مکان ورزشی در این سامانه دارای یک سیستم کارتخوان است که با تگ‌های RFID کار می‌کند. این دستگاه قابلیت اتصال به گیت‌های کنترل تردد را نیز دارد و توانسته است مسیر مدیریت حوزه ورزش را هموار کند.
بومی‌سازی تجهیزات پیشرفته ورزشی
علاوه‌بر ارائه خدمات دانش‌بنیان ورزشی توسط شرکت‌های دانش‌بنیان، در سالهای اخیر تجهیزات ورزشی نیز توسط شرکت‌های فناور تولید و به بازار عرضه شده است. تولید این محصولات علاوه‌بر اینکه باعث کاهش واردات و صرفه‌جویی ارزی در این حوزه می‌شود، فرصت تجاری‌سازی و صادرات تجهیزات ورزشی را برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم می‌کند. درحال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی در تولید تجهیزات ورزشی فعالیت می‌کنند. در این زمینه یک شرکت دانش‌بنیان توانسته با تولید سیبل‌های الکترونیکی مورداستفاده در ورزش تیراندازی، نیاز این رشته به سیبل‌های الکترونیکی را بومی‌سازی کرده و همچنین جواز صادرات این محصول را به خارج از کشور دریافت کند.تولید دستگاه‌‌های ورزشی لیزرتگ که همان اسلحه‌های لیزری و جلیقه‌های حساس به لیزر است، توسط یک شرکت دانش‌بنیان ساخته و به بازار عرضه شده است. این جلیقه‌ها برخورد پرتو لیزر به بازیکن را ثبت می‌کند و بیشترین مورد استفاده آن در ورزش‌های رقابتی، سرگرم‌کننده و پرهیجان است. تمرین در ارتفاع یکی از روش‌های نوین برای ارتقا و بهبود عملکرد بدنی ورزشکاران استقامتی و نیروهای نظامی محسوب می‌شود. در این راستا یک شرکت دانش‌بنیان توانسته یک شبیه‌ساز تمرین ارتفاع تولید کند که با هدف بهبود عملکرد بدنی وزرشکاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه یک دستگاه قابل‌حمل است که مبتنی‌بر تمرین در شرایط شبیه‌سازی‌شده مانند ارتفاعات، یعنی فشار جزئی کاهش‌یافته اکسیژن عمل می‌کند. در شرایط تمرین در چنین موقعیت، پاسخ طبیعی بدن براساس ویژگی تطابق‌پذیری بدن به تولید بیشتر هموگلوبین در خون روی می‌آورد که درنهایت به ارتقای قابل‌ملاحظه عملکرد بدن برای ورزشکاران و نیروهای نظامی می‌‌انجامد.
7 فناوری مورد استفاده دانشبنیانها
صاحب‌نظران و پژوهشگران معتقدند شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ورزش و سلامت محصولات خود را بر پایه هفت فناوری مهم تولید می‌کنند. به عبارت دیگر، محصولات و خدمات دانش‌بنیان حوزه ورزش و سلامت به هفت روش تولید می‌شود. فناوری برخی محصولات بر پایه دستیابی به فرمولاسیون‌های شیمیایی است که محققان با یافتن فرمول‌های جدید و فناور میتوانند محصولات ورزشی دانش‌بنیانی را تولید کنند. بینایی ماشین و ابزار دقیق نیز دو نوع دیگر از فناوری مورد استفاده دانشبنیانها در تولید محصولات ورزشی است. تجهیزات تولید شده در حوزه رباتیک و لیرز، بیشتر از این دو فناوری استفاده می‌کنند. مواد پیشرفته، نوع دیگر از فناوری مورد استفاده دانش‌بنیان‌هاست که برای تولید پارچه، الیاف و البسه ورزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تجزیه و تحلیل داده‌ها، وبسایت، اپلیکیشن و نرم‌افزار و اینترنت اشیا نیز ازجمله فناوری‌های دیگر مورد استفاده در تولید محصولات ورزشی دانش‌بنیان است.